Trí nhớ có nghĩa là ghi nhớ, cũng là quá trình ghi lại những kí ức hoặc sự vật đã xảy ra trong não. Đặc điểm trí nhớ của trẻ tiểu học được chia thành hai giai đoạn:
Thời gian đầu trẻ đi học tiểu học (lớp 1 và 2)
Khả năng ghi nhớ của trẻ còn rất máy móc. Trẻ thường ghi nhớ bằng cách khôi phục nguyên văn các sự kiện của tài liệu. Thời gian đầu bước vào cấp tiểu học, trẻ chưa biết tổ chức việc ghi nhớ có ý nghĩa, chưa biết dựa vào các điểm tựa để ghi nhớ, chưa biết cách khái quát hóa hay xây dựng dàn bài để ghi nhớ tài liệu.
Đến giữa lớp 1 và sang lớp 2
Đa số trẻ đã biết ghi nhớ dựa trên cơ sở hiểu nghĩa (ghi nhớ ý nghĩa); biết phân chia tài liệu thành từng ý. Phương thức hiệu quả này của việc ghi và tái hiện tài liệu của trẻ tiểu học không phải do ngẫu nhiên, mà do được sự chỉ dẫn của thầy cô giáo, dần dà hình thành cách thuộc bài nhanh nơi trẻ.
Cùng với việc hình thành các biện pháp ghi nhớ ý nghĩa và tự kiểm tra, trí nhớ chủ định của trẻ (giai đoạn cuối tuổi tiểu học) phát triển và mang lại hiệu quả trong học tập hơn là trí nhớ không chủ định. Tuy nhiên, hiệu quả của việc ghi nhớ có chủ định còn phụ thuộc vào nhiều yếu tố như mức độ tích cực tập trung trí tuệ của các em, sức hấp dẫn của nội dung tài liệu, yếu tố tâm lý tình cảm hay hứng thú của các trẻ…
Hướng dẫn trẻ cách thuộc bài nhanh
Cách thuộc bài nhanh, khả năng ghi nhớ của trẻ cũng giống như các khả năng khác, có thể rèn luyện. Bạn có thể hướng dẫn con trẻ các mẹo vặt sau để ghi nhớ nhanh hơn
Rèn luyện trực tiếp
Cách học thuộc bài
Khi dạy trẻ học một đoạn văn hay đoạn thơ, cách thuộc bài nhanh là học khoảng1- 2 câu/ lần cho đến hết đoạn văn, đoạn thơ. Để trẻ học nhanh và nhớ lâu, không nên bắt trẻ đọc to nhiều lần để nhớ mà nên tuân theo các bước sau:
- Đọc to thành tiếng 2-3 lần
- Đọc thầm (đọc không mấp máy môi, đọc trong óc, mắt lướt trên hàng chữ mà vẫn nhận biết được nội dung câu vừa đọc) 2-3 lần.
- Để trẻ tự đọc thuộc lòng lại cả đoạn văn, đoạn thơ.
- Các bước trên giúp cho trẻ quen miệng mà nhớ, hiểu nội dung mà nhớ.
Thời gian đầu trẻ chưa thuộc bài, có thể củng cố trí nhớ của con bằng cách ghi bảng, hay ra giấy, hay nhắc một vài từ đầu của đoạn thơ, đoạn văn để trẻ dễ nhớ khi đọc lại cả đoạn văn, đoạn thơ. Khi trẻ đã đọc tương đối thuộc, xóa dần các từ dùng để nhắc, để trẻ tự nhớ và đọc thuộc lòng.
Rèn luyện ghi nhớ ý nghĩa (học thuộc lòng hiểu ý nghĩa)
Muốn nhớ lâu phải ghi nhớ có chủ đích, nghĩa là trẻ phải hiểu nội dung mình học. Cách thuộc bài nhanh bạn cần trang bị cho con là hình thành ở trẻ những biện pháp ghi nhớ ý nghĩa.
Biện pháp ghi nhớ ý nghĩa khi học một đoạn văn, tài liệu:
- Đọc đoạn văn nhiều lần, vừa đọc vừa nhận biết ý nghĩa của đoạn văn.
- Chia đoạn văn ra thành những bộ phận ý nghĩa, nêu bật những điểm tựa (ý chính, điểm quan trọng) của đoạn văn.
- Dựa vào điểm tựa của đoạn văn, dùng lời lẽ của mình để kể lại đoạn văn.
Biện pháp ghi nhớ ý nghĩa khi giải bài tập toán (số học):
- Đọc kỹ đầu bài
- Viết tóm tắt đầu bài
- Trả lời câu hỏi, mỗi số biểu thị cái gì. Tìm ra câu hỏi chính của bài.
- Hãy hình dung xem trong bài toán nói cái gì (nếu cần hãy vẽ sơ đồ) và nói xem trẻ đã hình dung cái gì.
- Hãy suy nghĩ xem, trẻ có thể nói được điều gì về con số thu được trong lời đáp: số đó sẽ lớn hơn hay nhỏ hơn số đã cho trong bài tập
- Hãy trình bày kế hoạch giải của trẻ
- Hãy giải bài tập này.
- Hãy suy nghĩ xem có giải được bài tập đó bằng phương pháp khác hay không? Nếu được thì yêu cầu trẻ giải.
- Kiểm tra cách giải và viết trả lời.
Đặt thơ, vần điệu cho tài liệu cần học
Vần và nhịp điệu của thơ ca, vè, tục ngữ, ca dao để lại trong não những ấn tượng, cảm xúc, và rung động hơn bất kỳ văn tự, hoặc số liệu nào. Nhất là thể thơ lục bát, vần điệu dễ học dễ thuộc. Cách thuộc bài nhanh bạn có thể giúp con là biến những công thức toán học thành một bài văn vần, trẻ có thể ngâm nga học bất cứ lúc nào.
Xen kẽ các môn học
Khả năng tập trung của trẻ tiểu học kém, do đó nếu cố ép con học thuộc bài sẽ phản tác dụng. Học đi học lại mãi một bài gây ra hiện tượng ức chế những dấu vết đã ghi nhớ được.Cho trẻ học xen kẽ là cách thuộc bài nhanh hiệu quả: Sau một khoảng thời gian tập trung chú ý học bài môn này (không quá 35 phút), trẻ nghỉ giải lao chừng 5-10 phút, rồi chuyển sang học bài môn khác. Học theo lối đan xen như thế, trẻ sẽ thấy đầu óc tỉnh táo hơn, dễ ghi nhớ hơn.
Phương pháp nhắc lại
Trẻ tiểu học chỉ có thể thuộc bài lâu nếu được nhắc đi nhắc lại kiến thức cũ. Do đó, khi học bài mới, bạn nên hỏi lại con bạn những kiến thức có liên quan đến bài học từ hôm trước. Ghi nhớ là một quá trình không ngừng củng cố số lần lặp lại càng nhiều, thời gian ghi nhớ càng dài lâu. Càng có những kích thích mới mẻ thì có thể khơi dậy được hứng thú, ghi nhớ sẽ có thể càng mạnh, cho nên phải khơi dậy những hứng thú của kí ức trẻ, lặp đi lặp lại nhiều lần, tuần tự tiến dần sẽ giúp tăng cường sức ghi nhớ của trẻ.
Các yếu tố gián tiếp ảnh hưởng đến trí nhớ của trẻ
Cách thuộc bài nhanh càng hiệu quả khi trẻ ngồi học ngay ngắn, yên tĩnh, không nên cho trẻ nằm, hay ngồi trên giường khi học bài.Trang bị góc học tập nghiêm túc cho con giúp tăng sự tập trung.
Ngủ đủ giấc là yếu tố quan trọng giúp bộ não được nhạy bén, nghỉ ngơi, củng cố và lưu giữ thông tin.
Chế độ dinh dưỡng cũng ảnh hưởng đến khả năng ghi nhớ của con. Các khoáng chất thiết yếu như chất sắt, các chất khoáng, vitamin B12, B1, chất đạm và quá thừa chất đường thiếu hụt có thể ảnh hưởng khả năng tái hiện của bộ não, làm chậm khả năng nhận lại và nhớ lại thông tin. Bữa ăn cho trẻ phải lành mạnh và cân bằng các nhóm ngũ cốc, rau quả tươi, hải sản, thịt, sữa và các sản phẩm từ sữa.
Không nên bắt buộc trẻ học bài ngay sau khi ăn no. Vì ăn quá no sẽ làm suy yếu khả năng suy nghĩ, tái hiện thông tin và làm trẻ dễ buồn ngủ, thiếu tập trung khi phải ghi nhớ. Đó là cách thuộc bài nhanh mẹ có thể giúp trẻ để chuyện học hành dễ dàng hơn.