Nuôi dạy con chưa bao giờ là một việc dễ dàng. Ngược lại, nó đòi hỏi kiến thức, kỹ năng và cách vận dụng thông minh từ các bậc phụ huynh. Với chuyên mục này, các thông tin được xây dựng nhằm trở thành một bách khoa toàn thư cung cấp kiến thức cần thiết cho quá trình chăm sóc và nuôi dạy con cái. Tất cả nhằm giúp cha mẹ hiểu rõ về nét tính cách, tư duy, suy nghĩ của con và từ đó áp dụng cho con phương pháp giáo dục, nuôi nấng phù hợp.
Con đầu lòng
Việc nuôi dạy những đứa con đầu lòng thường là sự kết hợp giữa bản năng của cha mẹ, kinh nghiệm từ những người đi trước và thử nghiệm rồi tự điều chỉnh. Những cặp vợ chồng lần đầu làm cha mẹ thường khá lúng túng, cứng nhắc theo những quy định nhưng lại rất toàn tâm, chu đáo và có đặc tính là dễ “nghiêm trọng hóa” mọi vấn đề. Chính điều này có thể tác động đến bé và làm cho bé có khuynh hướng cầu toàn và tham vọng.
Theo các chuyên gia, những đứa bé đầu lòng thường rất tự tin về tất cả mọi thứ. Đây có lẽ là do khi bé cố gắng làm điều gì đó lần đầu tiên, bé sẽ không có anh chị cười giễu nếu bé làm chưa tốt. Bên cạnh đó, đứa con đầu lòng thường sẽ luôn cố gắng để làm hài lòng cha mẹ chúng.
Chân dung của các anh chị hai trong gia đình:
• Đáng tin cậy
• Trách nhiệm
• Có tổ chức
• Thận trọng
• Thích kiểm soát
• Tham vọng
Những đứa con giữa
Các bậc cha mẹ đừng ngạc nhiên nếu thấy đứa con thứ của mình có biểu hiện khác với bé đầu lòng.
Tính cách của đứa con giữa sẽ liên quan đến cách bé nhận thức về anh chị mình. Vì vậy, nếu đứa thứ hai nghĩ rằng anh chị lớn của mình luôn được ba mẹ quan tâm, khen ngợi thì bé sẽ có khuynh hướng nổi loạn và tìm mọi cách để mọi người chú ý đến mình!
Những đứa con giữa sẽ có xu hướng:
• Độc lập
• Khả năng đàm phán tốt
• Biết cách lấy lòng người khác
• Nổi loạn
• Có khả năng hòa giải
Thứ tự trong gia đình cũng ảnh hưởng tới tính cách con trẻ
Đứa con út
Vào thời điểm các cặp vợ chồng quyết định có đứa con út, họ thường có tâm trạng thoải mái và tự tin hơn với kinh nghiệm nuôi con của mình. Tâm lý và thái độ này sẽ có tác động hai chiều đến bé.
Là con út nhưng chưa hẳn bé sẽ cảm thấy mình là người hạnh phúc nhất. Bởi vì bé sẽ cảm thấy anh chị của mình nhanh hơn, lớn hơn, mạnh mẽ hơn và thông minh hơn mình, từ đó bé hình thành cho mình thái độ muốn thể hiện để anh chị biết “bé út là ai!”. Vì vậy, bé út sẽ khá nổi loạn, cứng đầu, tỏ ra hư hỏng nhưng thật ra lại rất có duyên và thường là đứa con sáng tạo nhất.
Bé út thường sẽ:
• Yêu đời
• Đơn giản
• Tháo vác
• Hướng ngoại
• Thích được quan tâm và muốn mình là “trung tâm của vũ trụ”
Con một
Với những bé là con một, các bé thường có biểu hiện già dặn và có trách nhiệm. Con một được xem như là đứa con đầu lòng “đặc biệt”. Vì chúng sẽ được cha mẹ yêu thương, quan tâm một cách trọn vẹn mãi mãi còn những bé đầu lòng khác thì ít nhiều, mọi thứ sẽ được điều chỉnh khi những đứa em khác của chúng lần lượt ra đời.
Tuy nhiên không vì vậy mà những bé con một lại quá lệ thuộc vào cha mẹ. Ngược lại, chúng thường rất tự tin, có khiếu ăn nói và chuyên tâm học hành. Nói chung, các bé con một sẽ có khuynh hướng “già trước tuổi”.
Những đứa trẻ là con một có thể sẽ:
• Già dặn hơn so với tuổi
• Cầu toàn
• Trách nhiệm
• Siêng năng
• Có tố chất lãnh đạo
Thứ tự các con được sinh ra sẽ ảnh hưởng đến tính cách của từng bé nhưng đây không phải là tất cả mà còn có những yếu tố khác như di truyền, môi trường, văn hóa và bạn bè của bé. Còn các bé của bạn thì như thế nào? Các bé có nhiều tính cách khác nhau hay không?
1. Xếp hình khối
Mẹ cần chuẩn bị một bộ chữ cái bằng gỗ, để bé nhìn và tự do khám phá đồ chơi trong giây lát. Sau đó, mẹ làm mẫu cho bé, lần lượt xếp chồng chữ cái với nhau. Mỗi lần xếp một khối mới, mẹ hãy nói thật to, giọng hào hứng vì tháp chữ cái ngày càng cao hơn. Tiếp theo, mẹ ra hiệu cho bé: “Giờ mình phá tháp nha con” và đẩy ngã chồng chữ cái trước mặt. Bé sẽ rất phấn khích khi được phá đổ tháp chữ cái nên mẹ cứ tập cho bé trò chơi này nhé, dần dà kỹ thuật xếp khối sẽ phát triển nhiều lắm đấy.
2. Ném bóng
Bố mẹ cần chuẩn bị cho bé một quả bóng mềm. Bé có thể mất nhiều thời gian để học cách ném bóng bay lên không trung và mẹ có thể là “nạn nhân” sau cú ném đầu tiên của bé đấy! Trò chơi này hoàn toàn phù hợp cho những buổi dã ngoại cũng như phòng khách nhà mình. Cách chơi là mẹ và bé ngồi đối diện, bàn chân chạm vào nhau, sau đó thay phiên ném qua ném lại quả bóng.
Các loại đồ chơi giáo dục rất tốt cho sự phát triển trí tuệ của trẻ
3. Chơi thú bông
Mẹ có nhận ra dạo này bé hay cầm điều khiển TV, đưa lên tai và nói “A lô a lô” không? Thật dễ thương phải không mẹ? Bước tiếp theo mẹ hãy tập cho bé làm quen với thú bông, búp bê hay mô hình các nhân vật trong phim để mô phỏng những gì bé quan sát được trong nhà. Mẹ và bé cùng ngồi xuống, chuẩn bị muỗng, ly tách và cho bạn gấu bông uống nước hoặc dùng bàn chải đánh răng chải tóc cho búp bê. Điểm đặc biệt của trò chơi này là mẹ không cần phải ở gần bên bé thì bé mới vui nhé.
4. Phân loại màu sắc và hình dạng
Có rất nhiều món đồ chơi phân loại trên thị trường được thiết kế sẵn cho bé nên mẹ cứ lựa chọn thoải mái tùy ý thích. Mẹ có thể kết hợp phân loại hình dạng và đặt chúng vào các ô trống tương ứng hoặc xác định màu sắc khi xếp chồng đĩa lên nhau. Ngoài ra, mẹ có thể để bé phân loại đồ vật theo màu sắc, sau đó là phân loại theo hình dạng. Hãy ngồi cùng bé và bắt đầu làm mẫu cho bé. Nếu bé làm sai, nhẹ nhàng giải thích và xếp lại theo đúng vị trí là được nhé.
Chuẩn bị cho con quen với em bé sắp chào đời
Dùng hình ảnh hoặc kể chuyện để cho con thấy những bé sơ sinh đáng yêu như thế nào để con quen dần. Nếu bạn có bạn bè, họ hàng nào vừa sinh em bé, bạn nên thường xuyên cho con tới chơi với bé.
Trò chuyện với con về ích lợi của việc có em
Trước tiên, con sẽ có người cùng chơi khi em được vài tuổi. Và anh chị em chính là người bạn thân suốt đời của con. Nếu con còn nhỏ, đừng quên giải thích với trẻ rằng con sẽ cần chờ đến khi em được vài tuổi để em có thể cùng chơi đồ chơi với con.
Không ít đứa trẻ đã bị thất vọng khi em bé sinh ra chỉ khóc, bú và ngủ mà chẳng chịu chơi với trẻ! Cha mẹ cần giải thích cho trẻ hiểu chính trẻ lúc mới sinh cũng như thế để giúp trẻ hiểu và biết yêu thương em hơn.
Đưa con cùng đi mua sắm cho em
Để con cùng chọn quần áo, đồ chơi cho em sẽ khiến bé thấy mình “người lớn” hơn và đánh thức bản năng làm anh, chị trong bé. Một ngày nào đó, con sẽ rất tự hào khi kể lại với em về món đồ mà anh, chị đã tự mình chọn cho em.
Để em bé “tặng quà” cho anh, chị
Nếu con lớn của bạn cũng chỉ mới vài ba tuổi, đây là một ý tưởng thú vị để tạo cảm tình của con đối với em bé vừa chào đời. Chuẩn bị sẵn một món quà be bé, xinh xinh và thế là khi mẹ sinh em bé, trẻ không chỉ có thêm em mà còn được tặng quà nữa. Đứa trẻ nào lại không thích quà nhỉ?
Đừng bỏ qua những chi tiết không-hoàn-hảo
Trong trường hợp con của bạn đã đủ lớn và hiểu chuyện, bạn nên giải thích cho con rằng em bé không phải lúc nào cũng vui vẻ, tươi cười mà sẽ có những lúc khóc quấy, nôn ói. Cố gắng giúp con hiểu rằng khi còn nhỏ con cũng như thế, theo thời gian em cũng sẽ lớn chững chạc giống như con bây giờ vậy.
Để con cùng ba mẹ chăm sóc em bé
Tùy theo độ tuổi của con, bạn có thể để con giúp chuẩn bị khăn tắm cho bé hoặc lấy tã cho em. Bằng cách này, trẻ sẽ thấy mình có ích hơn. Trẻ sẽ thích được ba mẹ nhờ vả những chuyện như lấy quần áo cho em hoặc hát cho em nghe đấy.
Dạy cho con cách ẵm em
Cho con ẵm em bé sẽ khiến hai con trở nên thân thiết với nhau hơn. Tuy nhiên, cần nhắc con nhớ rằng chỉ được ẵm em bé khi có ba mẹ ở bên. Để đảm bảo an toàn, không bao giờ để con một mình với em vì trẻ có thể làm em đau khi cưng nựng.
Ba mẹ có trách nhiệm dạy bảo để trẻ không ghen tỵ với em và biết yêu thương em
Khen ngợi con khi có thể
Khi con lấy quần áo hoặc tã cho em giúp mẹ, đừng quen nói cám ơn và khen con. Ngay cả khi con kiên nhẫn ngồi đợi mẹ cho em bú để tới lúc mẹ chơi cùng, bạn cũng nên thể hiện cho con thấy bạn đề cao sự hợp tác của trẻ.
Tận dụng thời gian ở bên trẻ khi em bé ngủ
Bạn có thể đưa trẻ ra ngoài chơi đồng thời cũng là cơ hội cho bạn vận động một chút. Còn nếu bạn không tiện ra ngoài, có thể cùng bé chơi các trò trong nhà như xếp hình, nặn đất sét…
Khuyến khích trẻ nói ra cảm giác của mình
Thông qua những cuộc chuyện trò thân mật giữa hai mẹ con, bạn sẽ phát hiện ra nếu có điều gì đó về việc có em khiến trẻ khó chịu. Từ đó, bạn có thể giải thích cho trẻ nếu con đã hiểu lầm hoặc tìm cách điều chỉnh để không tạo cảm giác tiêu cực kéo dài cho con. Trò chuyện với nhau là thói quen tốt giúp bạn luôn có thể thấu hiểu và chia sẻ cùng con cũng như tìm kiếm sự hợp tác ở trẻ.
Đừng vô tình “gán nhãn” cho con
Hầu hết các bậc cha mẹ thường đánh giá con trẻ qua những hành động của bé, ví dụ nếu bé không học hành chăm chỉ, bạn sẽ kết luận ngay rằng con lười biếng. Việc qui kết những hành vi không tốt thành tính cách sẽ khiến con tin rằng mình là đứa trẻ lười.
Cha mẹ càng phản ứng theo hướng này, trẻ càng hành động đúng như cái “mác” mà bé được nhận. Ngược lại, những ông bố bà mẹ khéo léo vẫn tin rằng con là một đứa trẻ tốt và có thể trở nên ngoan hơn nếu được động viên theo hướng tích cực. Quan điểm của họ rất rõ ràng rằng hành vi của con chưa tốt không đồng nghĩa với việc con là đứa bé hư hỏng. Đó có thể là do con chưa biết cách thể hiện đúng đắn điều con muốn mà thôi. Để dạy con ngoan, cha mẹ cần nhìn nhận trẻ như một cá nhân hoàn toàn bình thường và truyền cho con thêm sức mạnh để thay đổi những hành vi không đẹp của mình.
Hiểu được trẻ con có góc nhìn khác người lớn
Con có một thế giới quan của riêng mình và con nói bằng một ngôn ngữ khác với người lớn. Cách mà cha mẹ và con cái nhận định một vấn đề thường khác nhau.
Khi bạn nghĩ mình đang dạy dỗ, chỉ bảo cho bé điều đúng đắn, con lại có thể chỉ thấy rằng chúng đang bị cằn nhằn. Cách bạn thể hiện sự lo lắng của mình với con có thể được bé nhìn nhận là bạn đang cố kiểm soát cuộc sống của bé.
Muốn dạy con ngoan cần bắt đầu từ việc hiểu suy nghĩ của con
Tôn trọng cách suy nghĩ của con
Trước khi chúng ta có thể ảnh hưởng đến người khác để khiến họ thay đổi quan điểm của mình và chấp nhận một cách nhìn khác, trước tiên chúng ta cần hiểu rõ quan điểm của họ. Bạn có nhận thấy con ít khi chia sẻ những suy nghĩ thật của mình với cha mẹ, thậm chí có thể công khai chống đối ý kiến của người lớn? Trẻ dường như đang thách thức những quan điểm sống và giá trị mà bạn cho là đúng đắn.
Nếu bạn muốn con mở lòng và sẵn sàng lắng nghe bạn, trước tiên bạn cần xây dựng một mối liên kết giữa bạn và con, tạo cho trẻ cảm giác rằng chúng có thể hoàn toàn tin tưởng vào cha mẹ. Khi nói chuyện với con, bạn có thể dùng những cụm từ như: “Mẹ đồng ý là…” hoặc “Mẹ hiểu là…” để trẻ thấy rằng ý kiến của mình được tôn trọng.
Tác động để thay đổi thái độ và cách nhìn của trẻ
Tác động để thay đổi thái độ và quan điểm của một người mà không cưỡng ép họ là cả một nghệ thuật. Khi bạn xây dựng được mối quan hệ thân thiết với con bằng cách lắng nghe những suy nghĩ của trẻ, sau đó bạn có thể đưa ra một góc nhìn khác mà trẻ sẽ dễ tiếp thu hơn sau khi đã được thấu hiểu.
Ví dụ khi con nói: “Học hành thật phí thời gian!”, bạn có thể trả lời con rằng: “Đúng! Mẹ đồng ý rằng chuyện học thật phí thời gian nếu con không biết con học để làm gì. Nếu con không bận tâm chuyện sau này trở thành kẻ thất nghiệp ngồi nhìn tất cả mọi người đi lướt qua và vượt lên trước mình, vậy thì con chẳng cần phải học nữa đâu. Còn nếu con muốn trở nên thành công, được nhiều người kính trọng, học hành đàng hoàng là cánh cửa tốt đưa con vào đời.”
Đưa ra các lựa chọn có giới hạn
“Tôi thường cho bé lựa chọn trong phạm vi hạn chế. Ví dụ, nếu bé nói là bé đói, tôi sẽ nói: ‘Được rồi, mình ăn trái cây nhé. Thế con muốn một quả chuối hay một ít nho ?’. Bằng cách đó, bé được quyền lựa chọn, và một trong hai chọn lựa đều lành mạnh”, Tuyết Linh, Long Thành, Đồng Nai.
“Tiếng “Không” kéo dài the thé từng là cách trả lời ưa thích từ bé yêu 2 tuổi của tôi. Sau đó, tôi đã nghĩ ra cách để thay đổi tình hình. Nếu vấn đề là chuyện tắm rửa, tôi nói với cu cậu về lựa chọn: Bé có thể đi tắm rồi sau đó được chơi với đồ chơi của mình, hoặc bé sẽ đi ngủ. Cu cậu lần nào cũng chọn đi tắm”, Bảo Lan, Quận Gò Vấp, TP. HCM
“Một cách tốt để khiến bé chịu chải răng là sắm cho bé hai bàn chải đánh răng. Sau đó, sự lựa chọn là “Con muốn đánh răng bằng bàn chải nào?”. Điều này sẽ hướng bé vào chuyện lựa chọn bàn chải để đánh răng hơn là chọn có đáng răng hay không”, Uyển Nhi, Chợ Đông Ba, Huế
“Để tránh nhận được câu trả lời “Không” từ bé, cách tốt nhất là đừng đặt câu hỏi. Khi đến giờ tắm, không nên hỏi bé có muốn đi tắm không. Đối với bữa ăn, món ăn được đặt sẵn trên bàn và nếu bé không ăn, bé sẽ nhận được một món mới để thử vào bữa ăn tiếp theo. Cho bọn trẻ sự lựa chọn đôi khi là cho phép chúng khẳng định sự độc lập của mình vào những thời điểm không phù hợp. Bạn chỉ nên hỏi khi sẵn lòng cho bé một lựa chọn”, Thảo Nhi, Phố Hàng Trống, Hà Nội
Thay vì ép buộc bé, hãy tìm một phương pháp có thể bắt bé phải làm mà không gây căng thẳng cho bé.
Đánh lạc hướng bé bằng sự hài hước
“Cục cưng 2 tuổi rưỡi của tôi thường không hợp tác, điều đó chẳng có gì là lạ! Ví dụ, khi bé được bảo ngồi xuống ăn, bé sẽ nói “Không!” và cười, sau đó nhảy múa lung tung xung quanh thay vì ngồi yên cho bữa ăn. Điều đó từng làm cho tôi điên lên nhưng cách của tôi là cố gắng không nổi nóng và nói điều gì đó thật hóm hỉnh như “Chuyện gì đang xảy ra ở đó vậy nhỉ, bạn hai chân? Bạn bảo bạn cái mông mũm mĩm ngồi ngay xuống cái ghế đó đi!”. Điều đó làm cho bé cười và quên đi ý định thách thức sự kiên nhẫn của mẹ”, Út Lành, Huyện Hòa Vang, Đà Nẵng
“Tôi thường yêu cầu nhóc con 19 tháng tuổi của mình thu gom giày hay quần áo bẩn của bé và thỉnh thoảng con trả lời “Không” ngọt xớt. Thay vì ép buộc bé, tôi bắt đầu hát bài “Cả tuần đều ngoan” và bé nhún nhảy theo. Tôi cố gắng vừa hát vừa nhảy múa xung quanh và biểu lộ cho bé hiểu những gì tôi muốn bé làm và bé đã làm. Chồng tôi nghĩ tôi hơi lẩn thẩn, nhưng tôi đã bắt gặp anh xã làm giống tôi cũng một hoặc hai lần rồi”, Kim Chi, Quận 1, TP. HCM
“Một trong những chiến lược của vợ chồng tôi để đối phó với bé con 2 tuổi là chú ý đến bé nhiều hơn và làm cho sự việc trở nên vui vẻ khi bé bắt đầu nói “Không” với tất cả mọi thứ. Chúng tôi hỏi bé một chuỗi các câu hỏi, câu sau kỳ cục hơn so với câu trước, mà bé có thể trả lời “không”. “Con có muốn bơ đậu phộng và dưa chua không?” “Không!”. “Con có muốn bánh mì ăn với mắm tôm không ?” “Không!”. Cuối cùng, bé con cười hết cỡ, và không còn cố tỏ ra bướng bỉnh nữa”, Ngọc Ánh, Thị xã Dĩ An, Bình Dương.
Các dấu hiệu nhận biết trẻ bị ngộ độc hóa chất Dấu hiệu về tiêu hóa: Trẻ bị đau họng, buồn nôn và nôn, môi và lưỡi đỏ, phồng rộp, chảy máu, đau khu trú vùng thượng vị, mũi ức hoặc đau lan tỏa khắp bụng.
Dấu hiệu về hô hấp: Trẻ bị khó thở, thở nhanh, mặt tím tái, cánh mũi phập phồng, co kéo cơ hô hấp ở cổ, hõm ức là các biểu hiện của suy hô hấp. Ngoài ra có thể nghe thấy tiếng thở rít do co thắt thanh quản.
Các dấu hiệu khác: da tái lạnh, nhợt nhạt, có khi nổi các vân tím; trẻ bị ngộ độc hóa chất có thể bị rối loạn ý thức, hốt hoảng la khóc, nhưng cũng có thể hôn mê.
Cách sơ cứu
Trước tiên, cho trẻ uống nước hoặc sữa để pha loãng độc chất. Hầu hết các trường hợp uống nhầm phải hóa chất gia dụng như: xà phòng tắm, dầu gội đầu, nước rửa bát, chỉ cần cho trẻ uống nhiều nước hoặc sữa để pha loãng hóa chất, làm giảm kích thích niêm mạc. Cho trẻ uống nhiều nhưng phải từ từ để tránh bị sặc.
Tiếp theo, nếu trẻ tỉnh táo, không rơi vào tình trạng hôn mê, cần tiến hành gây nôn cho trẻ. Lấy khoảng 200 – 300ml nước muối 0,9% cho trẻ uống, rồi ngoáy họng bằng tay để trẻ nôn ra hóa chất. Không gây nôn khi uống các hóa chất ăn mòn mạnh (acid, bazơ hoặc xăng dầu)
Ngoài ra, có thể dùng chất bảo vệ niêm mạc dạ dày như: bột mì, bột gạo, sữa, lòng trắng trứng gà, nước cháo…để ngăn cản sự hấp thu của dạ dày, ruột đối với chất độc. Nếu bị ngộ độc kim loại (chì, thủy ngân…) có thể dùng lòng trắng trứng, sữa hoặc 4 – 10g natri sunfat để tạo phản ứng kết tủa, hạn chế sự ảnh hưởng của chất độc.
Sau khi sơ cứu cho trẻ, cha mẹ cần trấn an để trẻ không sợ hãi, hợp tác để giúp tìm hiểu và xử trí chính xác. Kiểm tra các hóa chất trong nhà để xác định tên hóa chất mà trẻ đã uống phải, hỏi trẻ nhiều lần để xác định và kiểm tra các thông tin về loại hóa chất, số lượng, thời gian uống và các thông tin liên quan khác.
Khi đã được sơ cứu nhưng trẻ vẫn trong tình trạng suy hô hấp, mạch đập bất thường, tụt huyết áp, vã mồ hôi, cần nhanh chóng chuyển đến bệnh viện để được điều trị kịp thời.
Nhanh chóng đưa bé đến bệnh viện nếu bé có dấu hiệu bị ngấm hoá chất độc hại.
Phòng tránh ngộ độc hóa chất cho bé
Các hóa chất gia dụng phải được để tại những nơi kín đáo, xa tầm với của trẻ em. Những chất có độc tính cao (các dung môi pha sơn, các hóa chất diệt côn trùng như thuốc xịt muỗi…) cần để ở những nơi riêng biệt, có khóa, không để trẻ em lấy được.
Không đựng các đồ uống vào các chai lọ trước đây đã đựng hóa chất. Ngược lại không đựng các hóa chất vào các vỏ chai vốn đựng nước uống dễ gây nhầm lẫn.
Không để bất cứ loại hóa chất nào trong khu vực các bé thường vui chơi qua lại. Đặc biệt, không để trẻ tự chơi một mình.
Không phải ngẫu nhiên người lớn chúng ta phân biệt được bên trái – bên phải – đằng trước – đằng sau một cách dễ dàng như một phản xạ tự nhiên, mà đó là kết quả của một trong những bài học đầu tiên từ ông bà, cha mẹ.
Muốn trẻ nhanh “thuộc bài”, mẹ không nên dùng lý thuyết suông, tốt hơn hết hãy áp dụng từ những tình huống hàng ngày vừa dễ nhớ, vừa thú vị.
Khi mặc đồ cho trẻ. Kết hợp với việc mặc đồ cho con hàng ngày, mẹ hãy từ từ dạy bé khái niệm bên phải – bên trái và giúp trẻ phân biệt chính xác. Chẳng hạn, khi mặc quần áo cho bé, mẹ nói: “Con đưa tay phải lên cho mẹ nào!” rồi “Con nhấc chân trái lên đi!”…nếu con làm sai mẹ nên chỉ dẫn. Các mẹ thử kết hợp kiểu “một công đôi việc” này xem nhé.
Để ý đến cách bé mang dép. Trẻ con chưa phân biệt được bên phải – bên trái nên rất hay mang dép ngược. Khi gặp tình huống này mẹ nên nhắc nhở bé ngay và làm mẫu cho con thấy, sau đó để bé tự sửa, chẳng hạn: “Minh mang dép ngược rồi, nhìn xem mẹ mang dép thế nào nhé, con sửa lại đi, chỉ cho mẹ biết chân nào là chân phải và chân nào là chân trái của con nào?”… Bằng phương pháp rất thực tế này, bé sẽ dần phân biệt bên phải – bên trái dễ dàng hơn.
Khi tắm cho bé. Mẹ có thể đưa ra những câu hỏi mang tính định hướng như: “Bụng con đâu?”, khi bé chỉ bụng, mẹ lại tiếp tục hỏi “Lưng con đâu?”…“Đúng rồi, bụng thì ở đằng trước và lưng thì ở đằng sau”, mẹ nhấn mạnh cho con hiểu như vậy. Hoặc mẹ có thể nhờ bé: “Tin lấy giúp mẹ chai sữa tắm đằng sau/ đằng trước của con đi”…Với những tình huống này thì chuyện học của con và chuyện dạy của mẹ về cách phân biệt đằng trước – đằng sau trở nên đơn giản hơn rất nhiều.
Hãy tập thể dục cùng con. Đây cũng là cách bổ ích để mẹ dạy bé phân biệt bên trái – bên phải – đằng trước – đằng sau. Những “hiệu lệnh” hô lúc tập thể dục như “tay trái con đâu? Con chống tay trái vào hông bên trái; chân phải của con đâu? con dậm chân 5 cái; con bước chân phải lên trước 1 bước, chân trái giữ nguyên”… Mỗi buổi sáng hay chiều, với việc kết hợp tập thể dục thể thao này mẹ đã khéo léo giúp trẻ “ôn bài” đều đặn hơn rồi đấy.
Mẹ hãy áp dụng từ các tình huống đơn giản hàng ngày vào “bài học” của bé.
Bài học về an toàn giao thông. Khi hai mẹ con có dịp ra ngoài, trên đường đi hãy tận dụng những bài học về an toàn giao thông để giúp bé phân biệt bên phải – bên trái – đằng trước – đằng sau. Ví dụ, mẹ đố bé: “chúng ta đang đi bên phải hay bên trái vậy con?”; “nếu phía trước có đèn đỏ thì chúng ta phải làm gì?”… khi dắt bé sang đường mẹ nhắc nhở “trước khi sang đường chúng ta nên quan sát đằng trước – đằng sau để đảm bảo an toàn nhé”…Như vậy mẹ vừa giúp bé phân biệt được bên phải – bên trái – đằng trước – đằng sau, vừa giúp bé hiểu thế nào là an toàn giao thông trên đường phố.
Phụ huynh chia sẻ về việc dạy bé học chữ trước lớp 1
Dạy trẻ học trước khi vào lớp 1 là chín ép?
Một trong những điểm bất cập chính của việc trẻ đi học trước lớp một đó là vì trẻ trong độ tuổi mẫu giáo cần được tự do vui chơi và khám phá những kỹ năng xã hội, kỹ năng ngôn ngữ theo cách tự nhiên nhất. Lạm dụng việc dạy chữ cho con làm trẻ mệt mỏi, căng thẳng, mất nhiều thời gian và làm ảnh hưởng đến việc tập trung phát triển các yếu tố cần thiết khác. Nếu dạy chữ cho bé từ trước, khi vào lớp 1 trẻ sẽ mất hứng thú khi học lại cái cũ. Bên cạnh đó, trẻ không được uốn nắn và rèn luyện đúng ngay từ đầu sẽ khó rèn lại hơn.
Bé học trước cũng chỉ được mấy tháng đầu?
Đồng tình với quan điểm trên, một số phụ huynh có con học lớp một tâm sự: “Con tôi đang học lớp 1 tại một trường tương đối của quận Đống Đa, tôi không cho con đi học trước nhưng con tôi vẫn học tốt. Các con học cả ngày ở trường tôi chỉ cảm thấy cô rèn chữ rất kỹ nên con phải tập viết nhiều nên hơi vất vả. Một số bạn đi học trước thì cũng chỉ được mấy tháng đầu thôi, sang học kỳ hai lại về đúng sức của con” , NM.
Một phụ huynh khác chia sẻ kinh nghiệm để con học tốt dù không học chữ trước trong giai đoạn mẫu giáo: “Mình không cho con học trước chương trình. Trước khi học tầm 1 tháng mình cho con tô chữ để mềm tay, và dạy con về cách ngồi sao cho đúng. Mỗi tối tầm 30 phút. Khi cháu vào lớp 1, hai vợ chồng mình kèm con mất khoảng gần 2 tháng là cháu vào nếp. Và giờ thì cháu đọc thông viết thạo”, NTH.
Hầu hết các bậc phụ huynh đều không muốn ép con học và thấy xót xa khi trẻ mất đi thời gian vui chơi và cơ hội khám phá thế giới xung quanh đúng theo sự phát triển của lứa tuổi. Tuy nhiên, thực tế “nguyện vọng” này thường bị gạt đi bởi những lý do sau:
Dạy bé học chữ trước khi vào lớp 1 là học ép?
Cho con học trước vì sợ không theo kịp các bạn?
Đây cũng là một nguyên nhân chủ yếu khi dù “cấm” nhưng phụ huynh vẫn “cứ” cho con học thêm bằng cách này hay cách khác vì tâm lý muốn con học giỏi, sợ con thua kém bạn bè. Thậm chí những phụ huynh là giáo viên hoặc có người nhà là giáo viên tiểu học cũng được tư vấn tương tự:
“Trước khi con vào lớp 1, tôi đã được một người chị họ hiện đang là giáo viên tiểu học ở ĐN khuyên là nên cho con đi học trước nếu không sẽ không theo kịp bạn bè. Vì hầu như tất cả đã đi học trước khi vào lớp 1, cho nên lúc đó cô giáo cũng dạy theo kiểu là học sinh đã học rồi”, HT.
“Cả hai vợ chồng tôi đều là giáo viên, tôi cũng không cho con học trước khi vào lớp 1. Hậu quả cô giáo lúc nào gặp cũng “rên”. Con tôi thực sự bị “sốc” vì bạn chê cười không biết chữ”, phụ huynh HL tâm sự.
Dạy bé học chữ vì không theo kịp chương trình hay sợ cô giáo phê bình?
Một lý do quan trọng hơn là nỗi sợ con không theo kịp chương trình học, nhiều phụ huynh cho rằng chương trình hiện tại còn nặng và chưa thật hợp lý với quy định không cho trẻ học trước trong giai đoạn mẫu giáo:
“Tôi có con đang học lớp 1 một trường có tiếng ở HN. Con tôi cũng không đi học trước nên không thể theo được, cô suốt ngày bắt phạt vì viết chậm và xấu làm cháu rất sợ học”, PVQ.
“Con tôi học lớp 1 tại một trường tiểu học ở quận Hoàn Kiếm. Học kỳ I vừa qua, tôi và con đã phải trải qua một thời kỳ vất vả vì không cho con đi học trước. Chương trình học thì nhanh mà cũng khá nặng, cô giáo thường xuyên phàn nàn về việc bé chưa biết chữ, chưa đọc được, viết chưa đẹp, chưa biết đánh vần… Tối nào bé đi học về hai mẹ con cũng như “đánh vật” với nhau. Cuối cùng thì con tôi cũng đã biết đọc, biết viết, nhưng tất nhiên là không thể nhanh bằng các bạn đã học hết rồi”, DTTA.
Cũng cùng luận điểm “quan xa không bằng phủ nha ở gần”, một phụ huynh khác chia sẻ: “Tôi cũng có con đang học lớp 1. Sĩ số lớp là 52 em mà chương trình thì khá nặng. Mới học kỳ I mà đã nghe cô giáo đọc rồi viết lại những âm, vần, từ, câu cho đúng. Sang học kỳ II thì đã làm toán có lời giải, viết cỡ chữ nhỏ, viết chính tả nghe đọc hoặc tập chép nguyên một đoạn thơ, đoạn văn. Con tôi học bán trú, buổi chiều đã tự làm bài tập vậy mà tối về nhà còn phải học thêm 1 giờ nữa mới xong. Rất may là tôi đã dạy cho con tôi học trước từ lớp lá nếu không chắc bây giờ mệt mỏi lắm đây”.
Tuy nhiên, cũng có một số phụ huynh phản đối quan điểm này, vì nét chữ của trẻ có thể hơi xấu, hay không được tròn trĩnh, không quá quan trọng so với khả năng tiếp thu của trẻ. Nếu cha mẹ không quá đặt nặng việc con mình viết chữ đẹp, học vẹt một cách máy móc, thay vì nhận diện chữ, biết đọc biết viết, và hiểu được ngữ nghĩa của từ thì không cần sốt sắng cho con đi “học bù” để tránh những lời phê bình “cháu học chậm, chữ viết còn xấu” của cô giáo.
Nhìn chung những mong mỏi của các bậc cha mẹ có con ở lứa tuổi cắp sách tới trường đó là quy định và thực tế cần đồng nhất với nhau. Đừng để trống đánh xuôi, kèn thổi ngược, tội cho các bé và làm phụ huynh thêm hoang mang.
Tận dụng công nghệ thông minh, dạy bé học chữ!
Mẹ có thể dễ dàng tìm thấy những chương trình dạy bé học chữ cái
1. Dùng các phần mềm ứng dụng
Điện thoại thông minh và các thiết bị điện tử như máy tính bảng đang dần trở nên quen thuộc trong cuộc sống hằng ngày. Sẽ không quá ngạc nhiên khi thấy một nhóc 3-4 tuổi cầm máy tính bảng chơi đùa. Thậm chí, đối với nhiều nhà, việc cho bé sử dụng điện thoại hay các thiết bị thông minh đã trở nên quá đỗi bình thường. Vậy sao mẹ không tận dụng những thiết bị này để dạy bé học chữ?
Có hàng ngàn ứng dụng có thể giúp mẹ dạy bé học chữ cái. Chỉ cần mất một chút thời gian, thậm chí bạn có thể tìm ra những phần mềm chuyên dụng dành để dạy trẻ về bảng chữ cái. Chọn những ứng dụng được đánh giá tốt, tải về và bạn đã có thể bắt đầu buổi học nhỏ của mình.
[inline_article id=50248]
2. Chương trình trực tuyến
Nếu cảm thấy không hài lòng với những ứng dụng trên điện thoại, mẹ có thể “chuyển hướng” sang những chương trình trực tuyến dạy về bảng chữ cái. Chỉ với một từ khóa đơn giản “bảng chữ cái tiếng Việt” trên kênh Youtube, mẹ có thể tìm thấy rất nhiều video dạy bảng chữ cái, từ đơn giản đến phức tạp.
Xem video, trẻ không chỉ được học về hình dáng chữ mà còn được dạy về âm vị. Ngoài ra, những video này thông thường sẽ đi kèm những bài nhạc vui nhộn, giúp bé thêm hào hứng với việc học.
[inline_article id=167]
3. Sách điện tử
Sách điện tử là một trong những bước tiến mới, giúp ích rất nhiều cho việc học của bé. Không còn là những bài học khô khan bên những trang giấy, sách điện tử không chỉ giúp bé hào hứng trong việc học và bố mẹ cũng có thể dễ dàng tham gia.
Được người tiêu dùng đánh giá cao, sách điện tử giúp bé cưng chủ động hơn trong việc học. Đồng thời, những hình ảnh minh họa sinh động đầy màu sắc và âm thanh cũng giúp bé tiếp thu tốt hơn. Ngoài ra, sách điện tử nhỏ, gọn, phù hợp để mang đi khắp nơi.
Ở độ tuổi này trẻ thường sử dụng ngôn ngữ cơ thể và tư duy để suy tính một kế hoạch nhằm đạt đến mục tiêu của mình. Chẳng hạn như, bé lật ngược một tách nước để xem nước đó chảy đi đâu – đó cũng là cách những em bé mới tập đi đang giải quyết vấn đề.
Trẻ cũng biết giải quyết vấn đề bằng cách vận dụng kinh nghiệm đã qua để giúp hiểu thêm những tình huống mới. Chẳng hạn như, con bạn có thể bắt đầu ném mọi thứ vào thùng rác – có cái đúng là rác và có cái không phải rác. Đó là do trẻ nhớ lại: Khi mình bỏ hủ sữa chua sau khi ăn hết xong vào thùng rác thì mẹ đã tỏ vẻ vui sướng ra sao. Chỉ là trẻ chưa học được cái nào nên hoặc không nên quẳng đi mà thôi!
Trẻ cũng học cách giải quyết vấn đề bằng cách bắt chước theo hành động của bố mẹ và những người thân trong gia đình. Vì thế khi trẻ thấy người lớn biết giữ bình tĩnh và không hề bỏ cuộc khi đối mặt với một thử thách nào đó, trẻ sẽ học theo.
Bạn có thể làm gì
Hỗ trợ để trẻ đạt được mục tiêu. Quan sát con bạn khi chồng những khối lắp ráp lên cao mà cứ bị đổ xuống hoài, bé có thể mất bình tĩnh, bực bội hoặc ném hết đồ chơi của mình ra xa. Hãy nhẹ nhàng chỉ bé cách lắp ráp sao cho không đổ (giữ sao cân bằng, thay vì chồng tiếp lên trên thì hãy gắn thêm từ dưới đáy). Điều quan trọng là giúp bé tập thói quen không đầu hàng khi đương đầu với thử thách.
Làm việc nhà với nhau. Cho bé một cây chổi nhỏ để giúp trẻ biết giải quyết vấn đề như làm thế nào để quét chổi cho sạch bụi dưới sàn nhà.
Cùng con làm những việc nhỏ trong nhà để gắn kết yêu thương
Dạy cho trẻ cách biết xin giúp đỡ. Khi thấy con bạn có vẻ nản chí khi làm một việc gì đó mà không xong, bạn có thể nói: Con có muốn mẹ giúp con không? hoặc Để bố phụ con nhé?
Hãy làm gương. Bạn cần chú ý những hành động của mình khi giải quyết một vấn đề nào đó. Bé có thể đang nhìn và học theo bạn. Nếu đứng trước một khó khăn, bạn bình tĩnh xử trí mọi thứ thì bé sẽ bắt chước được những thái độ tích cực đó khi sau này lâm vào những khó khăn của riêng mình.
Bạn có biết?
Trẻ 18 tháng tuổi bắt đầu biết cảm nhận và đồng cảm với những cảm giác của người khác.
Điều đó có ý nghĩa gì đối với bạn :
Khi được 18 tháng tuổi, trẻ bắt đầu phát triển ý thức tự nhận thức. Đầu tiên là trẻ nhận thức được bản thân mình – đó là những tâm tư, tình cảm, suy nghĩ, điều mình yêu thích hoặc ghét. Sau đó, trẻ nhận thức được những điều tương tự từ người khác. Điều này giúp trẻ học cách đồng cảm. Trẻ có thể tưởng tượng cách người khác cảm giác ra sao. Để giúp trẻ biết đồng cảm, bạn nên:
Nói về những cảm xúc của người khác. Bạn Titi đang buồn vì con đã lấy búp bê của bạn ấy. Hay là mình trả lại búp bê cho Titi, rồi sau đó mình chọn món đồ chơi khác, con nhé?
Gợi ý cho trẻ cách tỏ ra đồng cảm.Bạn Titi té đau kìa. Mình hãy xoa xoa cho bạn hết đau nhe!
Đồng cảm với con bạn. Con đang sợ chú chó đó phải không? Chú dễ thương lắm nhưng lại đang sủa ầm ĩ. Sợ quá đi thôi. Mẹ sẽ bế con đợi cho chú chó đi qua nhé!
15-18 tháng tuổi là giai đoạn quan trọng hình thành những tính cách đầu đời của bé. Vì thế rèn luyện cho bé những thói quen tốt, những lối suy nghĩ tích cực, tư duy độc lập, biết cảm thông, chia sẻ là bạn đã giáo dục bé có được những kỹ năng sống làm hành trang bước vào đời.
Hãy cùng Marry tìm cách hoá giải những trường hợp ngỗ nghịch này nhé.
Không tranh cãi với trẻ
Tranh cãi với những đứa trẻ cứng đầu chỉ làm cho tình hình tồi tệ hơn bởi chúng chưa hề biết đến những giới hạn của điều nên làm và không nên làm. Do đó, trẻ sẽ không thể nào hiểu được “Cấm con không được cãi ông bà” hay “Con nít phải đi ngủ sớm”. Thay vào đó, kiên nhẫn và nhẹ nhàng chỉ bảo chính là chiếc chìa khoá vạn năng của cha mẹ có thể từ từ mở bung rồi hoá giải sự bướng bỉnh của bé.
Với trẻ con, sự kiên nhẫn của cha mẹ không bao giờ là thừa.
Bạn cũng nên để ý và quan sát mỗi khi bé trở nên khó bảo và tìm hiểu nguyên nhân để có cách phòng tránh. Nếu mỗi lần bạn muốn bé đi ngủ sớm là mỗi lần bé cãi bướng, vấn đề nằm ở chỗ bé đang mải xem chương trình TV yêu thích và không muốn bỏ dở chương trình ấy. Vậy, hãy “đánh lạc hướng” yêu thích của con bằng cách rủ bé cùng đọc những mẩu chuyện thú vị ngay trên giường con. Làm được thế là bạn đã thành công bước đầu trong cách dẫn dụ con leo lên giường. Áp dụng những cách kiên nhẫn và nhẹ nhàng tương tự, bạn sẽ nhận ra bé con cũng không đến nỗi quá lì lợm lắm đâu.
Nghe nhiều hơn, nói ít đi
Thay vì dùng mọi lý lẽ để thuyết phục và lấn át ý con, hãy tập lắng nghe con trẻ nhiều hơn. Hầu hết mọi đứa trẻ đều có tính bướng bỉnh. Điểm khác biệt là một số bé thể hiện điều đó thường xuyên hơn, còn các bé khác thì lại che giấu đi. Bằng cách chịu khó lắng nghe con, bạn đã góp phần triệt tiêu tính ngang ngạnh của bé, do bởi rất nhiều bé ương bướng, không vâng lời cũng chỉ do muốn thu hút sự chú ý từ cha mẹ mình. Ngoài ra, khi cha mẹ chịu lắng nghe và trẻ có cơ hội giãi bày nỗi lòng thì bé sẽ nói ra được hết những ấm ức nảy sinh. Tính trẻ con mau dỗi, mau quên. Khi nguồn cơn hờn dỗi đã được giải toả, trẻ sẽ mau chóng bận tâm với những niềm vui khác. Tuy nhiên, trong quá trình lắng nghe, cha mẹ cũng cần kịp thời giải thích và chỉ ra cho bé những điểm chưa tốt để dần đặt vào tâm trí con những qui tắc đạo đức và lý lẽ xã hội cần biết tuỳ theo độ tuổi của bé.
Cha mẹ là tấm gương
Rất nhiều bậc cha mẹ lâm vào cảnh “há miệng mắc quai” và con cái không nghe lời do bởi theo lý lẽ của con là “Sao ba được đi dép vô nhà, còn con thì không?” hoặc là “Sao mẹ có thể thức khuya còn con phải đi ngủ sớm?”. Cách tốt nhất để bé yêu làm đúng những điều bạn muốn là hãy làm gương cho con. Thật vậy, việc làm gương có sức mạnh giáo dục nhiều hơn bạn tưởng do trẻ thường có xu hướng học hỏi và bắt chước người lớn khá nhiều. Khi trong những lúc bực tức, cha mẹ vẫn tỏ ra điềm tĩnh và từ tốn nói chuyện với nhau thì trẻ cũng không có cơ sở nào để bắt chước sự lì lợm, ương ngạnh mỗi khi gặp chuyện không vừa ý.
Luôn tạo không khí vui vẻ trong nhà
Gia đình là nơi trẻ được nuôi dưỡng cả về mặt thể chất lẫn tâm hồn. Hãy đảm bảo môi trường sống này của bé luôn là một thế giới yên bình về cảm xúc và hoà nhã về giao tiếp. Chuyện bất đồng giữa các thành viên trong gia đình là khó tránh khỏi. Thế nhưng, hãy cố gắng tối đa tránh cho trẻ phải chứng kiến sự cãi vã của cha và mẹ hoặc với các thành viên khác.
Việc tạo ra một môi trường gia đình tôn trọng lẫn nhau là rất cần thiết và cũng rất có ích trong việc dạy dỗ trẻ. Bạn sẽ thấy ngay lợi ích của điều này khi “Mẹ tôn trọng giờ xem TV của con thì con cũng cần đi ngủ đúng giờ để tôn trọng giờ ngủ của cả gia đình mình nhé.” Ngược lại, những áp đặt một chiều “Con phải đi ngủ đúng giờ”, “Con phải đánh răng sau khi ăn” hay “Con không được la hét giữa đêm khuya” tưởng chừng như hoàn toàn hợp lý cũng sẽ trở nên hết sức vô lý với trẻ nếu cha mẹ tạo ra cảm giác không được lắng nghe, không được tôn trọng nơi trẻ.
Hãy tưởng tượng và cố nhớ lại hồi xưa khi bạn cũng là một đứa trẻ. Ắt hẳn lúc ấy bạn cũng rất muốn được tôn trọng và sống trong tình yêu thương của cha mẹ. Vậy thì, con bạn cũng thế. Giờ đây, bạn đã hiểu thêm về con và biết mình cần phải làm gì để loại bỏ bản tính ngang ngạnh của con rồi đó.
