Theo đánh giá điều tra của Tổng cục Thống kê Việt Nam (MICS) năm 2020 – 2021, các ca sinh mổ chiếm tới 34,4% trên tổng số ca sinh trong nước và có xu hướng tăng nhanh trong những năm gần đây. Tỷ lệ sinh mổ tăng cao cũng làm dấy lên mối quan tâm đặc biệt về việc chăm sóc trẻ sau sinh mổ [1].
Phương pháp tiếp xúc da kề da mang đến nhiều lợi ích cho bé sau sinh mổ
Mặc dù ngày nay việc sinh mổ đã trở nên an toàn hơn nhờ vào sự tiến bộ của khoa học và kỹ thuật, thế nhưng, trẻ sinh mổ vẫn chịu khá nhiều “thiệt thòi” so với trẻ sinh thường. Thách thức mà trẻ phải đối mặt sau sinh mổ đó là hệ miễn dịch kém phát triển. Việc bị xâm nhập bởi những vi khuẩn có hại trong môi trường bệnh viện, chứ không phải là lợi khuẩn có trong âm đạo mẹ như quá trình sinh nở bình thường khiến hệ vi sinh đường ruột của trẻ phải mất tận 6 tháng để hồi phục. Điều này khiến sức đề kháng của trẻ trong giai đoạn này kém và dễ bị mắc các bệnh truyền nhiễm hơn [2], [5].
Ngoài ra, trong khi sinh thường qua đường âm đạo của mẹ, cả người bé sẽ bị ép bên trong ống sinh để đẩy hết dịch nhầy trong phổi ra ngoài thì ngược lại với các bé sinh mổ, do không được trải qua quá trình trên nên trẻ có nguy cơ khó thở, thở khò khè hoặc gặp một số vấn đề khác về hô hấp trong vài ngày đầu sau sinh [2].
Bên cạnh những tác động ngắn hạn, nhiều kết quả nghiên cứu đã chỉ ra rằng, trẻ sinh mổ còn có tỷ lệ mắc một số bệnh cao hơn trẻ sinh thường như [5], [6]:
- Nhiễm trùng đường hô hấp
- Rối loạn tiêu hoá
- Béo phì
- Hen suyễn
- Dị ứng
- Đái tháo đường type 1
Để giảm thiểu nguy cơ gặp phải các bất thường về sức khỏe, trẻ sinh mổ sẽ cần một chế độ chăm sóc và theo dõi phù hợp, trong số đó phương pháp da kề da là cách thường được khuyến khích áp dụng ngay sau khi sinh. Theo đó, với phương pháp này, em bé sẽ được lau khô người và đặt trực tiếp lên ngực trần của mẹ. Cả hai sẽ được đắp chăn ấm và để yên như vậy trong ít nhất 1 giờ đồng hồ hoặc đến khi cho bú xong lần đầu tiên [7].
Theo nhiều nghiên cứu, việc thực hiện phương pháp này sẽ đem lại một số lợi ích cho cả mẹ và bé như [7], [8], [9]:
- Giúp các vi khuẩn có lợi từ da mẹ tiếp xúc với da bé, bảo vệ bé chống lại các tác nhân gây hại bên ngoài và phát triển hệ miễn dịch.
- Giúp cơ thể mẹ và bé cùng giải phóng oxytocin – một loại hormone có tác dụng xoa dịu, giảm các cơn đau ở mẹ sinh mổ, đồng thời giúp bé bình tĩnh, ngủ sâu và ít quấy khóc.
- Giúp tăng mối liên kết và gắn bó tình cảm giữa mẹ và con.
- Điều chỉnh nhiệt độ, giữ ấm cho cơ thể trẻ.
- Điều hoà nhịp tim, nhịp thở và nồng độ oxy, giúp bé thích nghi tốt hơn với môi trường bên ngoài bụng mẹ.
- Kích thích mẹ tăng tiết sữa và dễ cho con bú thành công hơn.
- Giúp bé tăng hấp thu dinh dưỡng và tăng cân tốt hơn.
Dù mang đến nhiều lợi ích nhưng thực tế, không phải lúc nào mẹ cũng có thể da kề da với bé sau sinh, chẳng hạn mẹ gặp tình trạng nguy hiểm cần cấp cứu, bé sinh non quá yếu hoặc bị suy giảm hô hấp cấp tính cần phải được chăm sóc đặc biệt [9]. Trong những trường hợp này, mẹ cũng không cần quá lo lắng vì vẫn còn rất nhiều cách giúp cải thiện sức khỏe của bé.
Mẹo giúp mẹ chăm trẻ sóc bé sau sinh mổ dù mẹ không thể sớm kề da với con
Cho trẻ bú mẹ càng sớm càng tốt
Tổ chức Y tế Thế giới khuyến cáo tất cả trẻ sơ sinh nên được cho bú sớm và bú hoàn toàn bằng sữa mẹ trong 6 tháng đầu [12]. Bởi sữa mẹ chứa chất dinh dưỡng tự nhiên, phong phú được “thiết kế” đặc biệt dành riêng cho trẻ sơ sinh, trong đó chứa nhiều đại dưỡng chất cùng các vi chất dễ tiêu hoá, cần thiết cho sự phát triển của hệ miễn dịch [10], [11].
Đối với trẻ sinh mổ, điều này lại càng quan trọng hơn vì sữa mẹ sẽ giúp bảo vệ trẻ khỏi sự xâm nhập của tác nhân gây bệnh trong thời gian hệ miễn dịch còn đang xáo trộn. Nhiều nghiên cứu cũng chỉ ra rằng trẻ bú mẹ sẽ ít bị mắc các chứng bệnh về đường ruột, hô hấp và viêm tai giữa hơn [12].
Với một số mẹ thiếu sữa hoặc tình trạng sức khoẻ không đủ khả năng để cho bé bú, mẹ có thể cân nhắc lựa chọn sản phẩm công thức sữa gần nhất với tiêu chuẩn vàng để có thể bổ sung cho bé.
Tuân thủ lịch tiêm phòng
Tiêm phòng là biện pháp miễn dịch chủ động giúp bé yêu của bạn phòng ngừa hiệu quả các bệnh nguy hiểm như bạch hầu, ho gà, uốn ván, phế cầu, sởi… Vì vậy, bố mẹ hãy chú ý đưa con đi tiêm vaccine định kỳ đầy đủ theo lịch của bác sĩ để vừa giúp bảo vệ sức khoẻ trẻ, vừa hạn chế mầm bệnh lây lan trong cộng đồng [16].
Theo dõi cột mốc phát triển ở trẻ
Cũng giống như các bé sinh thường, khi chăm sóc bé sinh mổ, ba mẹ cũng cần chú ý theo dõi các cột mốc phát triển ở trẻ, Việc theo dõi này sẽ giúp ba mẹ có cái nhìn tổng quan hơn đối với sức khỏe của bé. Đồng thời, đối với những trẻ chưa biết đi biết nói, việc này còn giúp bố mẹ phát hiện ra những bất thường ở trẻ để sớm tìm ra giải pháp điều trị kịp thời [17].
Nhìn chung, do có một số khác biệt về hệ miễn dịch nên việc chăm sóc bé sinh mổ sẽ cần được chú ý nhiều hơn so với bé sinh thường. Sau sinh mổ, nếu mẹ không có cơ hội tiếp xúc da kề da với bé thì cũng đừng quá lo lắng. Bởi còn có rất nhiều phương pháp khác có thể giúp trẻ “bắt nhịp” và làm quen với cuộc sống bên ngoài bụng mẹ. Bố mẹ nên chú ý hỏi ý kiến bác sĩ về việc kết hợp những phương pháp này để đem lại hiệu quả chăm sóc tốt nhất cho bé.