Chữa dậy thì sớm ở bé gái là vấn đề khiến nhiều phụ huynh quan tâm. Lý do là bởi tình trạng dậy thì sớm sẽ cản trở quá trình phát triển chiều cao của trẻ. Vậy làm sao để nhận biết và chữa dậy thì sớm ở bé gái?
Trong bài viết, cha mẹ sẽ biết dấu hiệu nhận diện dậy thì sớm ở bé gái; cách chẩn đoán và cách chữa dậy thì sớm ở bé gái để giúp con phát triển bình thường và khỏe mạnh nhất.
Dấu hiệu nhận biết dậy thì sớm ở bé gái
Trước khi biết cách chữa dậy thì sớm ở bé gái, cha mẹ cần nhận biết những dấu hiệu quan trọng.
Dậy thì là giai đoạn trẻ phát triển và có những thay đổi về thể chất và cảm xúc để bước vào tuổi thanh thiếu niên. Thông thường, bé gái sẽ dậy thì năm 10 tuổi.
Như vậy, dấu hiệu đầu tiên nhận biết dậy thì sớm ở bé gái đó là dựa vào độ tuổi. Cụ thể như sau:
- Bé gái phát triển ngực trước 7 hoặc 8 tuổi.
- Bé gái bắt đầu hành kinh (có kinh nguyệt) trước 10 tuổi.
- Bé gái tăng trưởng chiều cao nhanh chóng (tăng trưởng đột biến) trước 7 hoặc 8 tuổi.
Ngoài ra, có một số dấu hiệu khác cũng có thể được xem là dậy thì sớm ở bé gái; nhưng đây cũng có thể là dấu hiệu trẻ dậy thì:
- Có mụn.
- Giọng nói trầm hơn.
- Có mùi cơ thể “của người lớn.”
- Có lông mu, lông nách hoặc trên khuôn mặt.
Sau khi biết nhận diện dấu hiệu dậy thì sớm ở bé gái, cha mẹ xem thêm về cách chẩn đoán tình trạng này ở trẻ nhé.
>> Mẹ xem thêm: Bật mí cách tăng chiều cao ở tuổi 13 khiến con cao lớn vượt trội
Nguyên nhân khiến bé gái bị dậy thì sớm
Hiểu nguyên nhân là rất hữu ích trong việc chữa dậy thì sớm ở bé gái.
Trong quá trình dậy thì, não của trẻ sẽ sản xuất một loại nội tiết tố gọi là hormone giải phóng gonadotropin (GnRH). Khi hormone giải phóng gonadotropin đến tuyến yên (ở đáy não) sẽ dẫn đến việc sản xuất nhiều hormone estrogen – một loại nội tiết tố tham gia vào quá trình sinh trưởng và phát triển các đặc điểm sinh dục nữ.
Cách chữa dậy thì sớm của bé gái cũng tùy thuộc vào nguyên nhân gây ra tình trạng này. Và nguyên nhân quá trình dậy thì sớm thì phụ thuộc vào loại dậy thì sớm trung ương hoặc dậy thì sớm ngoại vi.
1. Dậy thì sớm trung ương (central precocious puberty)
Loại dậy thì này thường không rõ nguyên nhân. Đối với bé gái bị tình trạng dậy thì sớm này; thường các em sẽ không có các vấn đề y tế nghiêm trọng.
Trong một số trường hợp hiếm, dậy thì sớm trung ương có thể do:
- Dậy thì sớm ngoại vi.
- Tổn thương não hoặc tủy sống.
- Bức xạ ảnh hưởng đến não hoặc tủy sống.
- Khối u trong não hoặc tủy sống (hệ thần kinh trung ương).
- Suy giáp – tình trạng tuyến giáp không sản xuất đủ hormone.
- Estrogen hoặc testosterone trong cơ thể của con gây ra kiểu dậy thì sớm này.
- Khiếm khuyết trong não ngay từ lúc mới sinh; chẳng hạn như \não úng thủy hoặc khối u không phải ung thư (hamartoma).
- Hội chứng McCune-Albright: một bệnh di truyền hiếm gặp; ảnh hưởng đến xương và màu da; đồng thời gây ra các vấn đề về nội tiết tố.
- Tăng sản thượng thận bẩm sinh: một nhóm các rối loạn di truyền liên quan đến việc sản xuất hormone bất thường của tuyến thượng thận.
2. Dậy thì sớm ngoại vi (peripheral precocious puberty)
Tình trạng dậy thì sớm này ít phổ biến; nó xảy ra nhưng không có sự giam gia của hormone GnRH; nguyên nhân dẫn đến dậy thì sớm ngoại vi là do các vấn đề ở buồng trứng, tuyến thượng thận hoặc tuyến yên giải phóng estrogen và testosterone vào cơ thể một cách bất thường.
Ngoài ra, có một số nguyên nhân khác khiến bé gái bị dậy thì sớm ngoại biên:
- U nang buồng trứng.
- Khối u buồng trứng.
- Khối u trong tuyến thượng thận hoặc trong tuyến yên tiết ra estrogen hoặc testosterone.
- Tiếp xúc với các nguồn estrogen hoặc testosterone bên ngoài; chẳng hạn như kem hoặc thuốc mỡ.
- Hội chứng McCune-Albright – một rối loạn di truyền hiếm gặp ảnh hưởng đến màu da, xương và gây ra các vấn đề về nội tiết tố.
Ảnh hưởng của dậy thì sớm đối với bé gái
Biết ảnh hưởng của dậy thì sớm cũng quan trọng như hiểu cách chữa dậy thì sớm ở bé gái, sau đây là một số tác động của tình trạng này:
- Không đạt chiều cao tối ưu: Khi hết tuổi dậy thì, sự phát triển về chiều cao sẽ ngừng lại. Do đó, khi bé gái bị dậy thì sớm, sự phát triển xương sẽ ngừng sớm hơn bình thường. Dẫn đến hệ quả là bé gái dậy thì sớm mà không được điều trị sẽ không phát triển chiều cao đầy đủ khi trưởng thành.
- Mặc cảm tinh thần và cảm xúc: Bé gái dậy thì sớm cũng sẽ bị mặc cảm về tinh thần và tương tác xã hội. Ví dụ các em có thể thấy bối rối, xấu hổ khi bị kinh nguyệt hoặc có bộ ngực lớn hơn so với bạn bè của mình. Bé gái cũng có thể bị đối xử khác vì trông các em già dặn hơn.
- Thay đổi hành vi: Dậy thì sớm cũng khiến cảm xúc và hành vi của bé gái thay đổi; các em có thể trở nên thất thường và cáu kỉnh hơn.
>> Mẹ xem thêm: Tại sao bố mẹ không hiểu con? Cách tái kết nối với con yêu ở độ tuổi dậy thì
Cách chẩn đoán và chữa dậy thì sớm ở bé gái
Để chẩn đoán và tìm hướng chữa dậy thì sớm ở bé gái, bác sĩ sẽ hỏi gia đình những vấn đề xoay quanh tiền sử bệnh của trẻ đồng thời tiến hành một số xét nghiệm chung, bao gồm:
- Khám sức khỏe nhằm xác định những biến đổi trong cơ thể
- Xét nghiệm sinh hóa máu và nước tiểu để kiểm tra nồng độ hormone sinh dục, tìm nguyên nhân gây nên dậy thì sớm ở bé gái
- Chụp X – quang cổ tay từ đó xác định tuổi xương của trẻ. Nếu kết quả tuổi xương lớn hơn tuổi thực nghĩa là trẻ có thể đã dậy thì sớm. Phương pháp này cũng cho biết liệu trẻ có đạt được chiều cao tối đa khi trưởng thành hay không.
Phân biệt dậy thì sớm trung ương và ngoại vi ở trẻ
Nếu chỉ dựa vào những xét nghiệm chung; kết quả có thể cho biết trẻ dậy thì sớm hay chưa, chứ không rõ cụ thể đấy là loại dậy thì sớm nào. Vì thế, để phân biệt và tìm ra hướng chữa dậy thì sớm ở bé gái tốt nhất; bác sĩ có thể thực hiện nghiệm pháp kiểm tra hormone giải phóng gonadotropin (GnRH).
Trước hết, bác sĩ lấy mẫu máu rồi tiêm cho trẻ một mũi có chứa hormone GnRH. Sau đó, theo định kỳ sẽ lấy mẫu máu nhiều lần để kiểm tra nồng độ của các hormone sinh dục khác trong cơ thể trẻ. Ở bé dậy thì sớm trung ương, hormone GnRH sẽ làm các hormone khác tăng tiết; trong khi trẻ dậy thì sớm ngoại vi lại không có bất kỳ sự thay đổi nào.
Song song đó, bác sĩ có thể đề nghị cho trẻ chụp cộng hưởng từ (MRI) não nhằm loại trừ khả năng trẻ dậy thì sớm là do khối u. Các thăm dò chẩn đoán hình ảnh như siêu âm, chụp cắt lớp vi tính cũng được tiến hành để đánh giá kích thước cơ quan sinh dục, cũng như góp phần nhìn thấy hình ảnh bé gái dậy thì sớm để củng cố nguyên nhân chẩn đoán tình trạng này; và định hướng cách chữa dậy thì sớm ở bé gái.
>> Cha mẹ có thể xem thêm: Bố mẹ cần làm gì khi con tuổi dậy thì hỗn láo?
Cách chữa dậy thì sớm ở bé gái
Như đã đề cập, dậy thì sớm ở bé gái có thể gây vấn đề về thể chất và cảm xúc, điển hình như chiều cao thấp (do trẻ ngừng phát triển ở độ tuổi sớm hơn), căng thẳng, tăng nguy cơ mắc bệnh cũng như khiến trẻ có tâm lý tự ti, dễ cáu gắt hơn. Mục tiêu chữa dậy thì sớm ở bé gái lúc này là ngăn sự phát triển nhanh chóng; đảm bảo trẻ đạt chiều cao bình thường khi trưởng thành. Việc điều trị còn dựa vào nguyên nhân gây bệnh. Cụ thể:
1. Thận trọng theo dõi khi chữa dậy thì sớm ở bé gái
Trong nhiều trường hợp, bác sĩ sẽ không thể tìm ra nguyên nhân. Họ có thể đề nghị quan sát con trong một vài tháng.
2. Thuốc tiêm hormone chữa dậy thì sớm ở bé gái
Với trường hợp bé gái dậy thì sớm trung ương, bác sĩ thường chỉ định biện pháp tiêm hormone đồng vận GnRH (thuốc tổng hợp tương tự GnRH). Thuốc hoạt động bằng cách ngăn hormone bài tiết từ tuyến yên kích thích quá trình dậy thì diễn ra. Đối với thuốc này:
- Trẻ sẽ được tiêm bắp hàng tháng hoặc tiêm dưới da hàng ngày.
- Ngoài cách trên, trẻ còn được cấy thuốc dưới da, dạng này sẽ phóng thích thuốc dần vào cơ thể hoặc sử dụng thuốc xịt mũi hàng ngày. Cả hai đều có ưu điểm là không gây đau và bất tiện như việc tiêm thuốc thông thường nhưng cấy thuốc dưới da đòi hỏi trẻ phải trải qua một tiểu phẫu.
Thuốc cho hiệu quả rất khả quan. Trong tháng đầu tiên điều trị, các biểu hiện dậy thì ở trẻ sẽ trở nên rõ ràng nhưng sau đó sẽ dần biến mất. Phương pháp tiêm progestin cũng có thể áp dụng để chữa dậy thì sớm ở bé gái dạng này nhưng sẽ không hiệu quả bằng thuốc tương tự GnRH.
Vậy chữa dậy thì sớm trung ương kéo dài bao lâu? Điều này còn tùy vào từng trẻ cũng như mức độ phát triển của con. Sau khi bắt đầu điều trị, việc tái khám sẽ diễn ra sau mỗi 1 – 3 tháng nhằm đánh giá kết quả. Phương pháp điều trị bằng hormone tuy có tác dụng tích cực nhưng các bậc phụ huynh nên hỏi ý kiến bác sĩ, tuyệt đối không tự ý để con đi tiêm sẽ rất nguy hiểm.
3. Chữa dậy thì sớm ở bé gái do các tình trạng bệnh
Việc chữa dậy thì sớm ở bé gái trong trường hợp này còn tùy vào nguyên nhân gây bệnh. Nếu là do khối u ở buồng trứng hoặc tinh hoàn thì phương pháp điều trị có thể là phẫu thuật hoặc xạ trị.
4. Cấy ghép histrelin (Vantas)
Bé gái sẽ cần phẫu thuật nhỏ để lấy bộ phận cấy ghép này. Bác sĩ đặt nó dưới da của phần bên trong cánh tay của họ. Nó cũng làm chậm quá trình phát triển nhưng không yêu cầu tiêm phòng hàng tháng. Cấy ghép tồn tại trong một năm.
Cha mẹ cần làm gì để chữa dậy thì sớm ở bé gái thuận tiện?
Để buổi thăm khám diễn ra tốt đẹp, cha mẹ nên lưu ý những vấn đề sau:
- Trước khi đưa con đến bệnh viện, cha mẹ có thể hỏi bác sĩ về những điều cần chuẩn bị trước; chẳng hạn có phải kiêng khem hay nhịn ăn bất cứ thứ gì hay không.
- Viết ra giấy những biểu hiện mà cha mẹ bắt gặp ở trẻ kèm những thay đổi trong thói quen sinh hoạt của con.
- Lên danh sách tất cả các loại thuốc, vitamin hoặc thực phẩm chức năng mà trẻ đang sử dụng.
- Ghi lại tiền sử bệnh tật của gia đình và chú ý xem có thành viên nào trong gia đình đã từng gặp tình trạng dậy thì sớm hoặc có vấn đề về nội tiết hay không.
- Chuẩn bị sẵn những câu hỏi cha mẹ muốn đề cập với bác sĩ.
>> Cha mẹ có thể xem thêm: Trẻ em bị ra khí hư khi nào là bất thường?
Ngoài cách chữa dậy thì sớm ở bé gái, cha mẹ có thể hỗ trợ gì?
Giải thích cho bé gái một cách đơn giản, trung thực về những gì đang xảy ra. Giải thích rằng những thay đổi này là bình thường đối với trẻ lớn và thanh thiếu niên, nhưng cơ thể bé bắt đầu phát triển quá sớm. Thông báo với con về điều trị và những gì sẽ xảy ra trong quá trình đó.
Cũng theo dõi các dấu hiệu trêu chọc hoặc các vấn đề khác có thể ảnh hưởng đến con về mặt cảm xúc. Các dấu hiệu cảnh báo phổ biến để thảo luận với bác sĩ bao gồm:
- Điểm kém.
- Phiền muộn.
- Vấn đề ở trường.
- Mất hứng thú với các hoạt động hàng ngày.
Cách cha mẹ phản ứng có thể ảnh hưởng đến việc trẻ em đối phó tốt như thế nào. Để quảng bá hình ảnh cơ thể khỏe mạnh và lòng tự trọng mạnh mẽ:
- Hỗ trợ lợi ích của con.
- Tránh đưa ra nhận xét về ngoại hình của con.
- Cung cấp lời khen ngợi cho thành tích trong trường học hoặc thể thao.
>> Mẹ xem thêm: Trầm cảm ở tuổi dậy thì: Nguyên nhân, dấu hiệu và cách điều trị hiệu quả ngay tại nhà
Cách ngăn ngừa dậy thì sớm ở bé gái
Ngoài tìm cách chữa dậy thì sớm ở bé gái, có những điều cha mẹ có thể làm để giảm cơ hội phát triển dậy thì sớm của con bao gồm:
- Khuyến khích con duy trì cân nặng hợp lý.
- Hạn chế con tiếp xúc với các nguồn estrogen và testosterone bên ngoài: chẳng hạn như thuốc kê đơn cho người lớn trong nhà; hoặc thực phẩm chức năng có chứa estrogen hoặc testosterone.
Vừa rồi là những thông tin về việc chẩn đoán và chữa dậy thì sớm ở bé gái. Mong rằng qua đó, cha mẹ đã có thêm cho mình những kiến thức bổ ích cho hành trình nuôi dạy con.