Author: Bích Trâm

Dạy bé tập nói: Kể lại những gì xảy ra trong ngày
Với một đứa bé mới biết đi, mỗi ngày là một cuộc phiêu lưu. Chuyện bé theo bà đi chợ mua táo, theo anh đi ra công viên, hay bé ngồi xem chị giúp việc phơi quần áo đều có thể là đề tài thú vị. Mỗi đêm trước khi đi ngủ, ba mẹ nên dành thời gian hỏi chuyện về những việc xảy ra trong ngày. Nếu bé chỉ mới nói được từ đơn hoặc từ đôi, bạn có thể hỏi bé những câu hỏi cụ thể. Chẳng hạn bé nói rằng bé đã đến khu trò chơi ở công viên, bạn có thể biết thêm chi tiết bằng cách hỏi những câu như: “Ai đưa con ra đó? Con chơi với ai? Con thích nhất trò chơi nào?”. Chú ý chọn các câu hỏi để bé trả lời càng nhiều từ càng tốt. Cách này đặc biệt có ích với các bậc phụ huynh gửi con ở nhà trẻ vì không chỉ dạy bé tập nói mà ba mẹ còn có thể biết được các hoạt động ở lớp của con.

Dạy bé tập nói: Tạm ngừng khi kể chuyện
Sau khi đã kể cho bé nghe chuyện Rùa và thỏ đến lần thứ 100, bạn sẽ không quá ngạc nhiên khi biết bé đã thuộc lòng câu chuyện. Đây là lúc cho bé cơ hội tỏa sáng đồng thời dạy bé tập nói bằng cách kể cho bé nghe một trong những câu chuyện mà bé thích nhất, rồi thỉnh thoảng tạm ngưng đọc để bé có thể “điền vào chỗ trống”. Nếu cần, bạn có thể nhắc bé và yêu cầu bé lặp lại theo bạn. Mỗi lần kể chuyện hãy ngừng ở những chỗ khác nhau để bé có thể luyện phát âm từ mới.

Dạy bé tập nói: Nói chuyện qua điện thoại
Hầu hết các bé đều tỏ ra rất thích thú với điện thoại trước cả khi bé biết nói. Vì thế, đây là một vật dụng rất hay để “dụ” bé nói chuyện. Khi bạn bè hoặc người thân gọi điện đến thăm hỏi, bạn nên để bé cầm máy một lát vì lúc nói chuyện điện thoại, bé không thể sử dụng các ngôn ngữ hình thể nên bé sẽ phải cố gắng để phát âm và nói. Khi bé bắt đầu tỏ ra bực bội vì không diễn đạt được ý mình với người bên kia đầu dây, bạn có thể giúp bé. Nếu người đối thoại là người thân, bạn có thể nhờ người đó hỏi bé những câu đơn giản. Nếu bé không trả lời, bạn có thể dẫn dắt bé bằng những câu như: “Con có thể cho ngoại biết trưa nay con ăn gì hay không?” hoặc: “Con nói cho dì út biết là con rất thích cái váy dì út may cho được không?” …

Dạy bé tập nói bằng các trò chơi về từ ngữ
Học nói sẽ thú vị hơn nếu đó là một trò chơi. Trẻ nhỏ rất thích hỏi và được hỏi: “Cái gì đây?”. Khi bạn và bé đến một nơi nào đó mới mẻ với bé như quán cà phê, sân bay, cửa hàng, nên chỉ vào thứ gì đó và hỏi: “Cái gì đây con?”. Để bé luôn hứng thú, bạn nên bắt đầu bằng những thứ bé đã biết như con mèo, bánh quy rồi thỉnh thoảng lại chen vào những vật mà bé chưa biết tên. Nếu bé không biết, bạn có thể nói thầm vào tai bé để bé nói to lên, sau đó cho bé biết vật đó là gì và dùng để làm gì: “Đó là cây dù. Chúng ta dùng dù để che mưa cho đầu khỏi ướt”.

Khi bé lớn hơn, bạn có thể dạy bé tập nói với những trò phức tạp hơn một chút, ví dụ như trò “Chuyện gì sẽ xảy ra tiếp theo?”. Bạn bắt đầu bằng cách kể cho bé nghe một câu chuyện. Khi câu chuyện đã lên đến cao trào, hãy để bé kể tiếp phần còn lại. Nếu bé chưa đủ kỹ năng ngôn ngữ để diễn đạt các chi tiết cụ thể, bạn có thể giúp bé bằng cách hỏi những câu hỏi mang tính dẫn dắt như: “Con nghĩ cún con có chạy đi không?”. Khi hai mẹ con đã đồng ý về hướng đi tiếp theo của câu chuyện, bạn có thể hỏi bé thêm các chi tiết như: “Con nghĩ cún con sẽ đi đâu?” hoặc: “Cún sẽ đi với ai?”.

Cho bé tham gia thảo luận để dạy bé tập nói
Trẻ con không chỉ thích nghe chuyện của người lớn mà còn thích được góp ý kiến nữa. Nói cách khác, đừng cho rằng những chuyện người lớn nói chỉ như gió thổi qua tai vì bé hiểu được nhiều hơn bạn tưởng. Ví dụ: nếu vợ chồng bạn đang chọn màu để sơn lại phòng tắm, nên hỏi bé những câu liên quan đến vấn đề này: “Tường của phòng tắm có màu gì nhỉ? Chúng ta nên sơn tường phòng tắm màu gì thì đẹp?”. Dù ý kiến của bé không được chọn, việc phát biểu ý kiến cũng rất có lợi cho quá trình dạy bé tập nói.

Quay phim bé
Hầu hết các bé đều thích biểu diễn trước ống kính máy quay. Bạn thử bật máy quay và hô to: “Bắt đầu diễn” để xem bé phản ứng như thế nào. Một số bé không cần khuyến khích mà có thể bắt đầu diễn xuất ngay. Nếu bé không chủ động, bạn có thể hướng dẫn bé một chút bằng cách hỏi các câu hỏi giống như phỏng vấn trên tivi. Sau đó bạn cho bé xem lại đoạn phim vừa quay sẽ khiến bé thêm hứng thú để tiếp tục trò chơi. Khi đã nhìn thấy hình ảnh và nghe thấy âm thanh của mình, bé sẽ tỏ ra hào hứng và muốn biểu diễn thêm lần nữa.

Các phương pháp dưới đây có thể giúp cũng cố tâm lý trẻ nhỏ để bé làm quen với việc xa mẹ trước khi đến tuổi đi học.

Để bé tham gia vào một hoạt động nào đó
Nên cho bé và người giữ trẻ cùng tham gia làm một việc gì đó trước khi bạn rời khỏi. Đến lúc đi, hôn tạm biệt con nhanh chóng và lập tức đi ra cửa. Bé có thể khóc, nhưng việc đang làm cùng người giữ trẻ sẽ giúp bé xao nhãng ngay khi bạn đi khuất. Ít khi tập trung vào một việc quá lâu là một đặc điểm của tâm lý trẻ nhỏ mà bạn có thể tận dụng trong trường hợp này.

Dùng một vật thay thế
Một vật nào đó để nhớ về bố hay mẹ có thể giúp bé đối mặt với sự vắng mặt của bạn tốt hơn, vì vậy khi bạn đi ra ngoài, nên đưa cho bé một vật kỷ niệm cá nhân. Nó có thể là bất cứ thứ gì, từ một tấm ảnh đến một cái áo ấm của bạn hay một cái kẹp áo đặc biệt. Cũng có khả năng vật thay thế đó sẽ có tác dụng ngược đối với tâm lý trẻ nhỏ vì cứ thường xuyên nhắc bé nhớ về bạn, vì vậy sau khi về, bạn nên hỏi người giữ trẻ xem bé có bị kích động bởi vật đó hay không. Một vật để tạo sự an toàn cho tâm lý trẻ nhỏ như một cái chăn, một con thú bông mềm mại hay thậm chí là chính ngón tay cái của bé cũng có thể là một nguồn ai ủi với bé.

Hình thành một quá trình chuyển tiếp
Nếu bạn ra khỏi nhà vào buổi tối, nên nhờ người trông trẻ đến sớm nửa tiếng. Bạn hãy dành khoảng nửa tiếng trước khi đi để cả bạn, bé và người trông trẻ có thể cùng làm chung một số hoạt động. Khi bé trông có vẻ vui vẻ cùng người giữ trẻ là lúc bạn có thể rút lui trong im lặng. Nếu như bé đem đến cho bạn một cuốn sách và muốn bạn đọc, bạn có thể hướng bé theo hướng khác bằng cách nói với bé: “Con có thấy là chị ấy muốn đọc sách cùng con không?” hay nếu như bé muốn được bế, hãy gợi ý rằng bé người giữ trẻ rất thích làm công việc này. Một điều bạn nên biết về tâm lý trẻ nhỏ là chỉ cần bố hoặc mẹ còn ở đó, bé sẽ không muốn gần người trông trẻ. Vì vậy, nếu có thể, hãy để bố của bé đóng vai trò chuyển tiếp. Như vậy, quá trình chuyển tiếp có thể diễn ra nhẹ nhàng hơn nếu như bố đóng vai trò là người trung gian khi mẹ rời đi, và ngược lại.

Hãy để bé học cách đối mặt
Không có ông bố bà mẹ nào lại muốn con mình có những nỗi buồn không đáng có, nhưng đối diện với sự xa cách là một trong những kỹ năng bé cần học trong cuộc sống. Nếu bạn đã thử mọi cách nhưng không hiệu quả, tốt nhất là không làm gì cả. Đây là lúc để bé hiểu rằng không phải lúc nào mọi người cũng có thể chiều theo ý bé. Bé phải học cách đối diện nó. Nếu như bé dính chặt vào bạn đến nỗi bạn không thể ra khỏi phòng mà không có sự phản kháng, việc bạn đáp ứng mọi yêu cầu của bé sẽ chỉ làm tình hình tệ thêm. Bé sẽ an toàn khi ở nhà, vì thế đừng quá lo lắng nếu bé có la khóc khi bạn rời đi. Trước khi rời khỏi, bạn nên cố gắng nói với bé bằng giọng điệu nhẹ nhàng nhưng chắc chắn rằng mọi thứ sẽ ổn và đừng nên cảm thấy tội lỗi khi để bé ở nhà.

Việc bé la khóc mỗi khi bạn rời khỏi phòng dù chỉ trong một phút, sợ sệt người lạ, hoặc bị giật mình bởi tiếng ồn lớn khiến bạn lo lắng. Thật ra, đây lại là dấu hiệu cho thấy tâm lý trẻ nhỏ đang phát triển đúng hướng. Sự lo lắng phải xa cách bố mẹ là bình thường và là một phần trong quá trình phát triển về nhận thức và tình cảm của một đứa trẻ.

Nhìn từ quan điểm của bé, thế giới bên ngoài thật rộng lớn, mới lạ và cũng thật đáng sợ. Mỗi bước đi chập chững của bé hướng tới sự độc lập cũng như đi kèm với nỗi lo sợ về những gì bé sắp gặp phải. Khi dần nhận thức nhiều hơn về thế giới xung quanh, bé sẽ phát hiện ra rằng có những thứ có thể sẽ không như ý bé: Chú mèo con hiền lành có thể đột nhiên cào bé trầy da, bạn hàng xóm giành mất đồ chơi của bé và cha mẹ đôi khi biến mất hàng giờ liền.

Khi suy nghĩ và tâm lý trẻ nhỏ trở nên phức tạp hơn, bé còn có thể tưởng tượng ra vô số kịch bản đáng sợ liên quan đến những đồ vật trong nhà. Bỗng nhiên bé thấy sợ tiếng máy hút bụi hay tiếng máy giặt hoạt động, chưa kể đến những con quái vật tưởng tượng dưới gầm giường hoặc trong kẹt tủ.

Bên cạnh đó, khi thích nghi hơn với môi trường xung quanh, tâm lý trẻ nhỏ nảy sinh phản ứng với những áp lực mà vài tháng trước bé hầu như không nhận ra. Kết quả là bé nảy sinh tâm lý không muốn ở một mình và không muốn rời xa ba mẹ dù chỉ giây lát.

Người lớn có thể lo lắng vì nhiều vấn đề khác nhau và trẻ nhỏ cũng thế. Khi đã phân biệt được những khuôn mặt quen và lạ, bé sẽ bắt đầu biết sợ người lạ cũng như bất kỳ đối tượng không thân quen nào khác. Tâm lý sợ xa bố mẹ thường xuất hiện từ tháng thứ 10 trở đi ở hầu hết các trẻ nhỏ.

Ngoài ra, bé con của bạn cũng có thể trở nên sợ hãi một đối tượng đặc biệt, chẳng hạn như côn trùng hoặc nước. Nếu bé đột nhiên sợ hãi con chó nhà hàng xóm trong khi trước đây vẫn bình thường với nó, sợ hãi có thể phát sinh từ một sự cố thực tế nào đó. Ví dụ như bé đã từng đụng phải một con chó đang gầm gừ giận dữ và hình ảnh này được lưu lại trong não bé một thời gian dài và gây ra những phản ứng sợ hãi như bạn đã thấy.

Không chỉ xuất phát từ trí tưởng tượng của bé, những nỗi sợ hãi còn có thể là do những nhân vật phản diện trong các câu chuyện cổ tích mà bé được nghe kể, ví dụ như con sói xấu xa trong chuyện “Ba chú heo con”.

Tất cả những lo lắng này là hoàn toàn bình thường đối với sự phát triển trong tâm lý trẻ nhỏ. Đa số các trường hợp sẽ biến mất khi bé lớn hơn và bắt đầu có thể kiểm soát cảm xúc của mình tốt hơn.

Giúp bé chiến đấu với ma quỷ
Các bé ở tuổi chập chững tập đi hiếm khi gặp ác mộng, nhưng nếu bé thức dậy giữa đêm vì một giấc mơ đang sợ nào đó, bạn nên vỗ về bé rằng đó chỉ là tưởng tượng thôi. Sau đó, bạn ở lại cho đến khi bé đủ bình tĩnh để ngủ lại. Nếu bé gặp cùng một cơn ác mộng nhiều lần, bạn cần dành thời gian nói chuyện với bé về cơn ác mộng đó vào sáng hôm sau, khi bé không còn phải lo ngại về bóng tối nữa.

Khi bé đã bình tĩnh hơn, bạn có thể giúp bé chiến thắng sự sợ hãi bằng cách gợi ý hướng giải quyết những tình huống bé có thể gặp phải trong mơ. Ví dụ, nếu một người đáng sợ đuổi theo bé, gợi ý bé xua chó đuổi người ấy đi. Còn nếu tâm lý trẻ nhỏ khiến bé tin rằng kẻ xấu có thể bay, đi xuyên qua các bức tường, bạn có thể thuyết phục rằng bé cũng có phép thuật để chống lại.

Trấn an bé với những câu chuyện thần tiên
Kể một câu chuyện có thể là cách tuyệt vời để giải thoát những điều đáng sợ khỏi tâm lý trẻ nhỏ. Ví dụ, khi bé đang co người vì sợ cơn bão ngoài cửa sổ, bạn có thể kể về một nhân vật nhân từ, người tạo ra tia chớp và sấm sét để trừng phạt kẻ xấu chẳng hạn.

Khen ngợi bé
Tận dụng mọi cơ hội có thể để khen ngợi những điều bé làm được cũng là một cách hay để củng cố tâm lý trẻ nhỏ. Không bao giờ trêu chọc hay chế nhạo khi bé sợ vì làm như vậy sẽ càng ám ảnh bé thêm. Bạn cũng có thể giúp tăng sự tự tin bằng cách cho bé làm quen với các thử thách, ví dụ như nghịch nước ở bồn tắm. Dần dần bé sẽ cảm thấy đủ can đảm để đến hồ bơi cùng bạn.

Không đòi hỏi quá nhiều ở bé
Một số cha mẹ yêu cầu con cái phải độc lập trước khi các bé sẵn sàng, nhưng cách đó thường phản tác dụng. Nếu bạn gây sức ép để bé chơi những trò bé sợ tại sân chơi, điều này không tốt cho tâm lý trẻ nhỏ vì chỉ khiến bé cảm thấy xấu hổ về bản thân mình và bé sẽ càng sợ bạn bè cũng như cái cầu tuột. Mỗi bé đều cần được phát triển quyền tự chủ một cách tự nhiên theo tốc độ của riêng bé.

Người lớn cần làm gương cho bé
Tâm lý trẻ nhỏ sẽ bị ảnh hưởng từ cách cư xử của ba mẹ, ví dụ nếu bạn lo lắng với tiếng động lạ trong đêm, đi lòng vòng xung quanh trong khi bé chơi, tỏ ra quyến luyến mỗi khi chào tạm biệt, hệ quả là mỗi khi đối mặt với một thách thức, bé tin rằng phải có ai đó bên cạnh để bảo vệ bé. Ngược lại, nếu bạn tiếp cận tình huống với sự tự tin và bình tĩnh, bé sẽ dần dần học cách phản ứng giống như vậy.

Nỗi sợ hãi chỉ đáng bận tâm nếu chúng làm bé bất an, gián đoạn giấc ngủ hoặc làm bé không còn tự nhiên chơi đùa như trước. Nếu sự trấn an nhẹ nhàng của bạn không khiến bé bớt lo lắng, bạn nên tham khảo ý kiến bác sĩ.

Cho bé làm quen với sự vắng mặt của mẹ
Tâm lý trẻ nhỏ nhìn chung đều sợ phải xa người thân, đặc biệt là mẹ của bé. Bạn có thể giúp bé làm quen với sự vắng mặt của bạn qua những trò chơi nhỏ. Khi tâm trạng của bé thoải mái, đặt đồng hồ báo thức trong một phút, đưa đồng hồ cho bé giữ và ra khỏi phòng. Sau đó xuất hiện trở lại ngay sau khi chuông reo. Bạn có thể đổi vai: bạn là người ở lại còn bé ra khỏi phòng.

Khi bé tự tin hơn, từ từ kéo dài thời gian bạn phải ra ngoài. Bài tập này giúp bé hiểu trình tự: Bạn ra đi, thời gian trôi qua, và bạn trở lại. Bé sẽ cảm thấy thoải mái hơn nhiều khi biết trước những điều sắp xảy ra.

Nói lời tạm biệt
Nhiều bậc cha mẹ tìm cách lẻn ra ngoài khi bé lơ đãng vì sợ thấy bé khóc, điều này chỉ làm cho bé bám bạn nhiều hơn vì bé không biết bao giờ bạn sẽ lại lẻn đi như thế.

Thay vào đó, bạn nên cho bé một khoảng thời gian để dịu dần, sau đó nhanh chóng và vui vẻ chào bé với một lời nói yêu thương: “Mẹ sẽ nhớ con rất nhiều”. Cũng đừng quên báo cho bé thời gian bạn sẽ quay lại: “Mẹ phải đi bây giờ, nhưng mẹ sẽ về sau khi con ăn và ngủ trưa”.

Cho bé một vật thay thế bạn
Một trong các cách ổn định tâm lý trẻ nhỏ khá hiệu quả là đưa cho bé con búp bê, thú nhồi bông hay một vật gì đó dễ thương có thể xoa dịu bé khi bạn ra ngoài ban ngày và khi bé ngủ một mình ban đêm. Những điều xấu xa sẽ ít đáng sợ hơn một chút mỗi khi bé nắm chặt đồ vật này trong tay.

Giảm bớt nỗi sợ hãi khi đi ngủ
Nếu bé lo lắng về con quái vật đang trốn dưới gầm giường, bạn cần cam đoan rằng sẽ giữ những con vật hung dữ đó tránh xa con. Bạn cũng nên làm cho căn phòng của bé ấm cúng, thoải mái, tốt nhất là thắp sáng căn phòng để không có những con quái vật tưởng tượng ở các góc khuất. Bạn có thể dán một mẩu giấy vui trên cánh cửa tủ quần áo: “Không cho phép quái vật vào đây”. Đây là những cách đơn giản để ổn định tâm lý trẻ nhỏ.

Cố gắng không cho trẻ xem chương trình, phim ảnh hoặc sách đáng sợ vì chúng sẽ chỉ làm tâm lý trẻ nhỏ thiếu ổn định hơn trước khi đi ngủ. Cuối cùng, bạn cần thiết lập một lịch trình việc cần làm trước khi đi ngủ và tuân thủ nó, ví dụ như tắm, kể chuyện và nói chuyện âu yếm trước khi tắt đèn. Để giúp bé ngủ thoải mái, ba mẹ cần cố gắng giữ cho buổi tối thật yên tĩnh.