Author: Nguyen Khoa

Categories
Sức khỏe trẻ em

Trẻ ăn bánh chưng dịp Tết: Nên hay không?

Dịp Tết Nguyên Đán, bánh chưng là món ăn truyền thống không thể thiếu, thường xuất hiện trong mâm cơm đoàn viên. Nhiều gia đình cho cả người lớn và trẻ em “thưởng thức chút hương vị Tết” — với suy nghĩ rằng bánh chưng là món bổ, đầy đủ đạm và năng lượng. Tuy nhiên, theo các chuyên gia dinh dưỡng và y khoa, việc cho trẻ ăn bánh chưng cần hết sức cân nhắc.

Bởi vì bánh chưng gồm gạo nếp, đậu xanh, thịt mỡ, muối — là những thành phần tinh bột cao, chất béo bão hòa và natri (muối). Khi trẻ nhỏ tiêu thụ lượng lớn thực phẩm như vậy, cơ thể dễ mắc các vấn đề về huyết áp, tim mạch, béo phì, tăng cân, rối loạn tiêu hóa, thậm chí ảnh hưởng sức khỏe lâu dài.

1. Vì sao bánh chưng không phải lựa chọn lý tưởng cho trẻ em?

1.1. Nhiều natri, muối và dễ tăng huyết áp

Theo khuyến nghị của các tổ chức y tế, trẻ em nên hạn chế natri — vì tiêu thụ nhiều natri từ nhỏ dễ dẫn đến tăng huyết áp, gánh nặng tim mạch về sau. (www.heart.org)
Trong khi đó, bánh chưng nhiều muối thường dùng khi chế biến, đồng thời thường được ăn kèm dưa muối — khiến lượng muối tiêu thụ tăng đáng kể.

1.2. Năng lượng – chất béo bão hòa cao, dễ tăng cân béo phì

Một chiếc bánh chưng cỡ vừa có thể chứa lượng calo rất lớn, do gạo nếp + đậu xanh + thịt mỡ, calo và chất béo bão hòa cao. Với trẻ em, đặc biệt là các bé ít vận động dịp nghỉ Tết, việc này dễ dẫn đến thừa cân, béo phì.

Chất béo bão hòa và cholesterol từ mỡ lợn cũng ảnh hưởng xấu tới sức khỏe tim mạch ngay từ tuổi nhỏ. (HealthyChildren.org)

1.3. Khó tiêu hóa – ảnh hưởng tới hệ tiêu hóa non nớt của trẻ

Gạo nếp có tính “dẻo – nặng”, đậu xanh + thịt mỡ + muối có thể gây đầy bụng, khó tiêu — nhất là khi bánh chưng được chiên hoặc ăn nhiều trong một bữa. Các bác sĩ khuyến cáo trẻ nhỏ hệ tiêu hóa chưa ổn định nên dễ bị đầy hơi, đau bụng, ợ chua khi ăn đồ nặng, nhiều tinh bột và mỡ.

2. Khi nào trẻ có thể ăn bánh chưng + cần lưu ý gì?

Không phải mọi hoàn cảnh đều “cấm” bánh chưng với trẻ — nhưng để an toàn, bố mẹ nên nhớ:

  • Chỉ nên cho trẻ ăn lượng rất nhỏ, một miếng nhỏ, không ăn quá 1–2 lần trong dịp Tết.
  • Không ăn bánh chưng rán (không chiên bằng dầu mỡ) — vì bánh chưng rán có nhiều chất béo, dầu mỡ không tốt.
  • Tránh ăn kèm dưa muối, hành muối, đồ mặn — hạn chế natri.
  • Nên ăn bánh chưng cùng rau xanh, củ quả để tăng chất xơ, hỗ trợ tiêu hóa.
  • Không nên ăn bánh chưng quá gần giờ ngủ — để tránh khó tiêu, ảnh hưởng giấc ngủ.

3. Với trẻ có bệnh nền — nên tránh bánh chưng

Phụ huynh cần đặc biệt lưu ý nếu trẻ có:

  • Tiền sử tăng huyết áp, tim mạch
  • Béo phì, thừa cân
  • Rối loạn tiêu hóa, dạ dày

Vì bánh chưng chứa natri, chất béo, dễ gây áp lực lên tim, xương, dạ dày.

4. Gợi ý thay thế lành mạnh khi Tết

Dịp Tết không cần phải “ép buộc” bánh chưng cho trẻ. Một số lựa chọn an toàn hơn:

  • Cơm với rau củ luộc + thịt nạc hoặc cá — đủ dinh dưỡng, dễ tiêu hóa và ít muối.
  • Bánh chưng chay (ít muối, không mỡ) — nếu muốn giữ truyền thống.
  • Trái cây, salad, rau xanh — giàu chất xơ, vitamin, hỗ trợ tiêu hóa.

WHO khuyến nghị chế độ ăn giảm muối, tăng rau củ quả, hạn chế thực phẩm giàu natri và chất béo để cải thiện sức khỏe tim mạch ngay từ nhỏ. (World Health Organization)

Kết luận

Bánh chưng là món ăn mang nhiều ý nghĩa truyền thống dịp Tết — nhưng không ưu tiên cho trẻ nhỏ nếu không cẩn trọng. Với lượng natri, chất béo và năng lượng cao, cùng khả năng khó tiêu, bánh chưng dễ gây hại sức khỏe cho trẻ — đặc biệt với trẻ có bệnh nền hoặc hệ tiêu hóa nhạy cảm.

Phụ huynh nên xem bánh chưng như món “thưởng” — ăn một chút rồi chuyển sang món nhẹ, nhiều rau xanh, trái cây. Ăn vừa đủ, cân đối, kèm rau củ — sẽ giúp Tết vừa trọn vẹn truyền thống, vừa giữ sức khỏe cho bé.

Chúc cả gia đình đón Tết vui vẻ và khỏe mạnh!

Hỏi và đáp

1. Trẻ bao nhiêu tuổi có thể ăn bánh chưng?

Không có khuyến cáo cấm tuyệt đối, nhưng trẻ dưới 2 tuổi nên hạn chế tối đa vì hệ tiêu hóa còn non nớt. Bánh chưng nhiều muối, đạm và chất béo, dễ gây đầy bụng và khó tiêu.

2. Vì sao trẻ dễ bị đầy bụng sau khi ăn bánh chưng?

Bánh chưng làm từ gạo nếp, đậu xanh và thịt mỡ. Gạo nếp dẻo, khó tiêu; thịt mỡ nhiều chất béo bão hòa; muối cao → dễ gây đầy hơi, trướng bụng, khó tiêu.

3. Trẻ có nên ăn bánh chưng rán không?

Không. Bánh chưng rán chứa lượng dầu mỡ rất cao, tăng chất béo bão hòa, làm tăng nguy cơ đau bụng, khó tiêu hoặc rối loạn tiêu hóa.

4. Nếu muốn cho trẻ ăn bánh chưng, ăn thế nào để an toàn?

  • Chỉ ăn một miếng nhỏ

  • Không ăn kèm dưa muối

  • Không ăn buổi tối

  • Kết hợp với rau xanh để dễ tiêu hóa

  • Tránh bánh chưng rán hoặc nhiều mỡ

5. Những trẻ nào nên tránh ăn bánh chưng hoàn toàn?

  • Trẻ béo phì hoặc thừa cân

  • Trẻ có bệnh tim mạch hoặc huyết áp cao

  • Trẻ có rối loạn tiêu hóa, dạ dày

  • Trẻ bị dị ứng đậu hoặc mỡ lợn

Tài liệu tham khảo

  1. Dietary intake of sodium by children: Why it matters. Pediatric Nephrology Journal 2020. https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC7002818/. Ngày truy cập 02/12/2025. (PMC)
  2. How salt intake affects blood pressure and heart health in kids. Johns Hopkins Medicine. https://www.hopkinsmedicine.org/health/wellness-and-prevention/how-salt-intake-affects-blood-pressure-and-heart-health-in-kids. Ngày truy cập 02/12/2025. (Johns Hopkins Medicine)
  3. Salt reduction. WHO. https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/sodium-reduction. Ngày truy cập 02/12/2025. (World Health Organization)
Categories
Bệnh đường hô hấp

Hà Nội ô nhiễm, AQI ở mức rất xấu: Mẹ chăm sóc bé thế nào cho an toàn?

Những ngày gần đây, nhiều hệ thống quan trắc chất lượng không khí như IQAir, AQICN thường ghi nhận Hà Nội ở mức ô nhiễm cao, có thời điểm lên nhóm “Unhealthy” đến “Very Unhealthy” (không tốt cho sức khỏe) do nồng độ bụi mịn PM2.5 vượt xa khuyến nghị của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO). (IQAir)

Trong bối cảnh đó, trẻ nhỏ là nhóm dễ bị tổn thương nhất. WHO cho biết 93% trẻ em trên toàn thế giới sống trong môi trường có mức ô nhiễm vượt ngưỡng khuyến nghị, khiến không khí bẩn trở thành mối đe dọa lớn cho sức khỏe trẻ em. (World Health Organization)

Bài viết này tổng hợp để mẹ biết cách bảo vệ bé trong những ngày Hà Nội ô nhiễm nặng.

1. AQI là gì và mức nào được coi là “rất xấu” cho sức khỏe?

AQI (Air Quality Index – Chỉ số chất lượng không khí) là thang đo từ 0–500. Theo hệ thống AirNow/EPA (Mỹ): (airnow.gov)

  • 0–50: Tốt
  • 51–100: Trung bình
  • 101–150: Không tốt cho nhóm nhạy cảm
  • 151–200: Không tốt cho sức khỏe (Unhealthy)
  • 201–300: Rất không tốt (Very Unhealthy) – cảnh báo sức khỏe, mọi người đều có nguy cơ bị ảnh hưởng

Một số hệ thống như AQICN cũng dùng ngưỡng tương tự và khuyến cáo trẻ em, người có bệnh hô hấp nên tránh hoạt động ngoài trời khi AQI vượt 200. (aqicn.org)

Vì vậy, khi mẹ thấy ứng dụng AQI báo “Very Unhealthy” (thường >200), hãy hiểu rằng đây là lúc cần tăng cường bảo vệ bé tối đa.

2. Vì sao trẻ nhỏ dễ bị ảnh hưởng hơn người lớn?

WHO và các nghiên cứu của American Academy of Pediatrics nhấn mạnh: (WHO Apps)

  • Trẻ thở nhanh hơn người lớn, nên hít nhiều chất ô nhiễm hơn tính theo cân nặng.
  • Phổi và hệ miễn dịch trẻ chưa phát triển hoàn chỉnh, dễ bị viêm đường thở, giảm chức năng phổi, tăng nguy cơ hen và nhiễm trùng hô hấp.
  • Phơi nhiễm lâu dài với ô nhiễm không khí có thể liên quan đến hen, suy giảm chức năng hô hấp, thậm chí ảnh hưởng phát triển thần kinh và tăng nguy cơ bệnh mạn tính sau này. (PubMed)

Do đó, khi không khí Hà Nội ô nhiễm, việc bảo vệ trẻ khỏi tiếp xúc với bụi mịn là ưu tiên hàng đầu.

3. Hạn chế cho bé ra ngoài khi AQI cao

Các cơ quan như EPA và nhiều bài tổng hợp y khoa đều thống nhất: AQI trên 150 đã không an toàn cho nhóm nhạy cảm, còn trên 200 là mức mọi người đều có nguy cơ. (airnow.gov)

Lời khuyên thực tế cho mẹ:

  • Theo dõi AQI trước khi cho bé ra ngoài bằng các ứng dụng/website tin cậy (AirNow, AQICN, IQAir…). (Verywell Health)
  • Khi AQI ở mức “Unhealthy” – “Very Unhealthy”, nên giảm tối đa thời gian bé ở ngoài trời, đặc biệt là vui chơi, chạy nhảy. (airnow.gov)
  • Ưu tiên cho trẻ chơi trong nhà, chọn các hoạt động nhẹ như đọc sách, tô màu, trò chơi vận động nhẹ trong phòng kín.

4. Đóng cửa, lọc không khí và giữ nhà “sạch bụi”

Khảo sát của Michigan Medicine cho thấy nhiều cha mẹ tại Mỹ đã đóng kín cửa, hạn chế cho con ra ngoài, sử dụng máy lọc không khí khi chất lượng không khí xấu, và đây cũng là những biện pháp được các chuyên gia môi trường khuyến nghị. (michiganmedicine.org)

Mẹ có thể áp dụng:

  • Đóng cửa sổ, cửa ban công vào những khung giờ AQI tăng cao.
  • Nếu có điều kiện, dùng máy lọc không khí có bộ lọc HEPA để giảm nồng độ bụi mịn trong nhà (HEPA là tiêu chuẩn được EPA khuyến cáo sử dụng để lọc hạt nhỏ). (epa.gov)
  • Hạn chế tạo thêm ô nhiễm trong nhà: không hút thuốc, không đốt nhang, hạn chế nến thơm khi AQI ngoài trời đang rất xấu. (Verywell Health)

5. Đeo khẩu trang cho bé: khi nào và như thế nào?

Trong các khuyến cáo về không khí xấu và khói (ví dụ hướng dẫn về khói cháy rừng của CDC và EPA), các tổ chức này cho biết đeo khẩu trang phù hợp có thể giảm phơi nhiễm hạt mịn, nhưng trẻ dưới 2 tuổi không nên đeo khẩu trang vì nguy cơ ngạt. (archive.cdc.gov)

  • Trẻ từ 2 tuổi trở lên: có thể đeo khẩu trang/respirator vừa mặt (KF94/KN95 cỡ trẻ em, nếu bé chịu hợp tác). Khẩu trang phải che kín mũi và cằm, không hở hai bên. (archive.cdc.gov)
  • Trẻ dưới 2 tuổi: không nên đeo khẩu trang; thay vào đó cần giảm tối đa việc đưa trẻ ra ngoài khi AQI xấu. (archive.cdc.gov)

Các tài liệu về khói và ô nhiễm cũng nhấn mạnh: khẩu trang chỉ là biện pháp bổ sung, không thay thế việc ở trong nhà, hạn chế tiếp xúc nguồn ô nhiễm. (airnow.gov)

6. Dinh dưỡng và theo dõi sức khỏe đường hô hấp cho bé

WHO và nhiều hiệp hội nhi khoa cho rằng trẻ có sức đề kháng tốt sẽ chống chịu tốt hơn với các tác động môi trường, dù không thể “chống” hoàn toàn ô nhiễm. (WHO Apps)

Một số điểm mẹ có thể lưu ý (ở mức độ thói quen chung, không phải điều trị bệnh):

  • Duy trì chế độ ăn cân bằng phù hợp tuổi: đầy đủ rau, trái cây, thực phẩm giàu vitamin và khoáng chất. (WHO Apps)
  • Khuyến khích bé uống đủ nước để giữ ẩm niêm mạc hô hấp. (emergencies.lbl.gov)
  • Quan sát các dấu hiệu bất thường: ho nhiều, khò khè, thở nhanh, bé than khó thở, mệt bất thường. Nếu xuất hiện, nên cho bé đi khám sớm vì ô nhiễm không khí có thể làm bệnh hô hấp (như hen, viêm phế quản) nặng lên. (PubMed)

7. Khi nào mẹ cần đưa bé đi khám ngay?

Dựa trên các cảnh báo chung về tác động của ô nhiễm không khí với trẻ em, mẹ nên đưa bé đi khám nếu: (PubMed)

  • Bé thở nhanh, thở gắng sức, co lõm lồng ngực
  • Ho nhiều, khò khè kéo dài, đặc biệt ở trẻ đã có hen
  • Bé mệt rõ, ăn uống kém, sốt hoặc than tức ngực

Ô nhiễm không khí không phải lúc nào cũng gây bệnh cấp tính ngay lập tức, nhưng có thể kích hoạt hoặc làm nặng thêm các bệnh hô hấp sẵn có. Bác sĩ nhi khoa sẽ đánh giá xem bé có cần điều trị hoặc theo dõi đặc biệt không.

Kết luận

Trong những ngày Hà Nội ô nhiễm, AQI ở mức rất xấu, cách bảo vệ bé hiệu quả nhất là giảm tối đa tiếp xúc với không khí bẩn: theo dõi AQI, hạn chế ra ngoài, đóng cửa, lọc không khí, dùng khẩu trang phù hợp với trẻ đủ tuổi, và theo dõi sát các dấu hiệu bất thường về hô hấp. Những biện pháp này đều được rút ra từ hướng dẫn và nghiên cứu có thật của WHO, EPA, CDC, các hiệp hội nhi khoa và bệnh viện uy tín – mẹ có thể yên tâm tham khảo và áp dụng linh hoạt cho gia đình mình.

Tài liệu tham khảo

  1. Air Quality Index (AQI) Basics. https://www.airnow.gov/aqi/aqi-basics
    Ngày truy cập: 01/12/2025.
  2. Air Quality Index Scale and Color Legend. https://aqicn.org/scale/
    Ngày truy cập: 01/12/2025.
  3. Air pollution and child health: prescribing clean air – Summary. https://apps.who.int/iris/handle/10665/275545
    Ngày truy cập: 01/12/2025.
  4. Brumberg HL, Karr CJ. Ambient Air Pollution: Health Hazards to Children. Pediatrics. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/34001642/
    Ngày truy cập: 01/12/2025.
  5. Protecting children from poor air quality: 6 things to know. Michigan Medicine. https://www.michiganmedicine.org/health-lab/protecting-children-poor-air-quality-6-things-know
    Ngày truy cập: 01/12/2025.
  6. Protecting children from poor air quality. C.S. Mott Children’s Hospital National Poll on Children’s Health. https://mottpoll.org/reports/protecting-children-poor-air-quality
    Ngày truy cập: 01/12/2025.
  7. Types of Masks and Respirators. Centers for Disease Control and Prevention. https://archive.cdc.gov/www_cdc_gov/coronavirus/2019-ncov/prevent-getting-sick/types-of-masks.html
    Ngày truy cập: 01/12/2025.
  8. Wildfire Smoke and Children. Centers for Disease Control and Prevention. https://www.cdc.gov/wildfires/risk-factors/wildfire-smoke-and-children.html
    Ngày truy cập: 01/12/2025.
Categories
Các vấn đề sức khỏe trẻ em khác

Nhiệt độ TP HCM giảm xuống 19°C: Cách chăm sóc sức khỏe trẻ em trong thời điểm giao mùa

Sáng nay 28/11, nhiệt độ TP HCM giảm xuống chỉ còn 19°C. Với người lớn, đây chỉ là không khí se lạnh dễ chịu, nhưng với trẻ em – đặc biệt trẻ dưới 5 tuổi – sự thay đổi nhiệt độ đột ngột có thể gây ra nhiều vấn đề về hô hấp, miễn dịch và da liễu. Bài viết dưới đây giúp cha mẹ hiểu rõ rủi ro và biết cách chăm sóc trẻ đúng chuẩn y khoa trong ngày lạnh ở TP HCM.

1. Trẻ dễ bị bệnh gì khi nhiệt độ TP HCM xuống thấp?

Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) và Viện Hàn lâm Nhi khoa Hoa Kỳ (AAP), thời tiết lạnh làm trẻ dễ mắc các bệnh sau:

1.1. Cảm lạnh và cúm

Nhiệt độ giảm làm niêm mạc mũi khô, giảm khả năng lọc bụi – vi khuẩn, khiến virus dễ xâm nhập hơn.

1.2. Viêm tiểu phế quản

Bệnh thường gặp ở trẻ dưới 2 tuổi. Virus RSV phát triển mạnh vào thời điểm nhiệt độ thay đổi đột ngột.

1.3. Hen suyễn và dị ứng hô hấp

Không khí lạnh có thể kích thích cơn hen, gây ho về đêm, khò khè.

1.4. Da khô, viêm da cơ địa

Trẻ nhỏ có làn da mỏng, thiếu hàng rào bảo vệ, dễ nứt nẻ khi độ ẩm giảm.

Nhận biết những nguy cơ này sẽ giúp cha mẹ chủ động chăm sóc trẻ an toàn khi nhiệt độ TP HCM giảm mạnh.

2. Giữ ấm đúng cách cho trẻ khi trời xuống 19°C

Giữ ấm là quan trọng, nhưng giữ ấm quá mức sẽ khiến trẻ đổ mồ hôi và nhiễm lạnh ngược. Theo AAP:

2.1. Mặc theo nguyên tắc 3 lớp

  • Lớp trong: thấm hút mồ hôi (cotton mềm)
  • Lớp giữa: giữ ấm (len mỏng hoặc nỉ)
  • Lớp ngoài: chắn gió (áo khoác nhẹ)

2.2. Giữ ấm 4 vị trí quan trọng

  • Tay
  • Chân
  • Ngực
  • Đầu

Không cần đội mũ len 24/24, chỉ sử dụng khi trẻ ra ngoài lúc sáng sớm.

2.3. Không ủ trẻ quá kỹ trong chăn

Theo WHO, việc ủ chặt khiến trẻ nóng quá mức, tăng nguy cơ hội chứng đột tử ở trẻ sơ sinh (SIDS).

3. Dinh dưỡng giúp tăng sức đề kháng khi thời tiết lạnh

3.1. Trẻ dưới 6 tháng

  • Bú mẹ hoàn toàn, sữa mẹ cung cấp kháng thể IgA giúp bảo vệ hô hấp.

3.2. Trẻ ăn dặm

Tăng cường thực phẩm giàu vitamin và khoáng chất:

  • Vitamin C: cam, quýt, bông cải xanh
  • Vitamin D: cá hồi, trứng, sữa bổ sung vitamin D
  • Kẽm: thịt bò, hạt điều, đậu lăng

Tránh đồ lạnh, nước uống có đá, kem trong thời điểm sáng sớm.

4. Giữ môi trường sống an toàn cho trẻ khi nhiệt độ TP HCM giảm xuống

4.1. Giữ nhà ấm vừa phải

Nhiệt độ lý tưởng cho trẻ: 26–28°C
Tránh dùng máy sưởi nhiệt cao gây khô da và kích ứng mũi.

4.2. Tăng độ ẩm trong phòng

Theo Mayo Clinic, độ ẩm lý tưởng từ 40–60% giúp trẻ dễ thở và giảm nguy cơ viêm mũi.

Cha mẹ có thể dùng:

  • Máy tạo ẩm
  • Đặt chậu nước nhỏ trong phòng
  • Phơi khăn ẩm

4.3. Tránh thay đổi nhiệt độ đột ngột

Khi đưa trẻ từ phòng ấm ra ngoài trời lạnh:

  • Trùm khăn mỏng giữ ấm cổ
  • Mặc áo khoác để giảm chênh lệch nhiệt độ

5. Cách phòng tránh bệnh hô hấp cho trẻ trong ngày lạnh

5.1. Vệ sinh mũi bằng nước muối sinh lý

WHO khuyến nghị rửa mũi bằng NaCl 0,9% giúp làm sạch bụi – virus – chất nhầy.

5.2. Rửa tay cho trẻ và người chăm sóc

CDC nhấn mạnh rửa tay là biện pháp hiệu quả nhất để ngăn ngừa bệnh truyền nhiễm.

5.3. Hạn chế đưa trẻ ra ngoài sáng sớm

Thời điểm từ 5h–7h là lúc nhiệt độ thấp nhất.

5.4. Tránh nơi đông người

Virus lây lan nhanh trong phòng kín khi thời tiết lạnh.

6. Khi nào cần đưa trẻ đi khám ngay?

Nếu trẻ có các dấu hiệu sau, cha mẹ cần đưa trẻ đến cơ sở y tế ngay lập tức:

  • Thở nhanh, thở rút lõm lồng ngực
  • Sốt ≥ 38,5°C kéo dài
  • Bỏ bú, mệt lả
  • Tím môi, tay chân lạnh
  • Ho dữ dội, thở khò khè nhiều

Theo AAP, đây có thể là dấu hiệu của viêm phổi, viêm tiểu phế quản hoặc cúm nặng.

Kết luận

Khi nhiệt độ TP HCM giảm xuống 19°C, cha mẹ cần chủ động chăm sóc trẻ đúng cách để phòng ngừa bệnh hô hấp và giữ trẻ ấm an toàn. Dinh dưỡng hợp lý, môi trường sống ấm – ẩm vừa phải và theo dõi dấu hiệu bệnh sẽ giúp trẻ vượt qua đợt lạnh hiếm gặp này ở TP HCM.

Nguồn tham khảo

  1. American Academy of Pediatrics – Cold Weather Safety Tips
    https://www.healthychildren.org
    Ngày truy cập: 28/11/2025.
  2. CDC – Respiratory Illness Prevention
    https://www.cdc.gov/respiratory-viruses
    Ngày truy cập: 28/11/2025.
  3. WHO – Protecting Children from Pneumonia
    https://www.who.int
    Ngày truy cập: 28/11/2025.
  4. Mayo Clinic – Humidifier and Child Health
    https://www.mayoclinic.org
    Ngày truy cập: 28/11/2025.
Categories
Bệnh đường hô hấp

Cách chăm sóc trẻ sơ sinh bị viêm phổi tại nhà: Hướng dẫn an toàn

Viêm phổi là một trong những bệnh lý hô hấp nguy hiểm nhất ở trẻ sơ sinh. Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), viêm phổi là nguyên nhân gây tử vong hàng đầu ở trẻ dưới 5 tuổi, đặc biệt với trẻ dưới 2 tháng tuổi. Vì vậy, việc hiểu đúng cách chăm sóc trẻ sơ sinh bị viêm phổi tại nhà là vô cùng quan trọng để hỗ trợ quá trình hồi phục và phòng ngừa biến chứng.

Tuy nhiên, bạn lưu ý: trẻ sơ sinh bị viêm phổi luôn cần được khám và điều trị theo chỉ định của bác sĩ, vì hầu hết trường hợp cần dùng kháng sinh hoặc theo dõi y tế sát sao. Chăm sóc tại nhà chỉ là bước hỗ trợ, không thay thế điều trị.

1. Dấu hiệu trẻ sơ sinh bị viêm phổi cha mẹ cần nhận biết

Theo CDC (Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Hoa Kỳ) và Mayo Clinic, viêm phổi ở trẻ sơ sinh thường có các biểu hiện:

  • Thở nhanh, thở gấp, rút lõm lồng ngực
  • Cánh mũi phập phồng
  • Ho, khò khè, bỏ bú hoặc bú kém
  • Sốt hoặc hạ thân nhiệt (ở trẻ sơ sinh, viêm phổi đôi khi không gây sốt)
  • Tím môi, đầu chi lạnh

Nếu có bất kỳ dấu hiệu nào trên, cha mẹ phải đưa trẻ đi khám ngay.

2. Cách chăm sóc trẻ sơ sinh bị viêm phổi tại nhà (dưới sự hướng dẫn của bác sĩ)

Dưới đây là các biện pháp chăm sóc tại nhà được khuyến nghị bởi American Academy of Pediatrics (AAP), Mayo Clinic và WHO.

2.1. Tuân thủ tuyệt đối đơn thuốc của bác sĩ

  • Đa số trường hợp viêm phổi ở trẻ sơ sinh là do vi khuẩn → cần kháng sinh đường uống hoặc tiêm tĩnh mạch do bác sĩ chỉ định.
  • Không tự ý đổi liều, giảm liều hoặc ngừng thuốc khi trẻ bớt triệu chứng.
  • Không tự mua thuốc ho, long đờm, corticoid… vì có thể gây hại cho trẻ sơ sinh.

2.2. Giúp trẻ thở dễ dàng hơn

  • Giữ thông thoáng đường thở: hút mũi bằng dụng cụ hút mũi dành cho trẻ sơ sinh khi bé nhiều đờm.
  • Dùng nước muối sinh lý (NaCl 0,9%) nhỏ mũi 2–3 lần/ngày theo hướng dẫn AAP.
  • Giữ bé nằm hơi cao đầu khi ngủ để giảm tình trạng khó thở.

2.3. Duy trì bú mẹ đều đặn

  • WHO khuyến cáo bú mẹ hoàn toàn giúp tăng miễn dịch, đặc biệt khi trẻ bị bệnh.
  • Nếu trẻ bú kém, mẹ nên chia nhỏ cữ bú, cho bú ít nhưng nhiều lần.
  • Nếu trẻ bỏ bú hoàn toàn, cần đưa bé đi khám ngay để tránh mất nước.

2.4. Giữ ấm nhưng không ủ quá mức

  • Nhiệt độ phòng lý tưởng: 26–28°C, có độ ẩm nhẹ (40–60%).
  • Tránh quạt hoặc máy lạnh thổi thẳng vào trẻ.
  • Không đắp chăn quá nặng vì có thể làm bé khó thở hơn.

2.5. Theo dõi nhịp thở và dấu hiệu nặng

Cha mẹ cần quan sát sát sao:

  • Trẻ thở nhanh hơn bình thường
  • Bỏ bú hoàn toàn
  • Tím tái
  • Lừ đừ, ngủ li bì
  • Sốt cao không hạ hoặc hạ thân nhiệt

Nếu có dấu hiệu nặng → đưa trẻ đến bệnh viện ngay, không chờ đợi.

3. Trẻ sơ sinh bị viêm phổi có tắm được không?

Theo AAP, trẻ sơ sinh đang bị viêm phổi vẫn có thể tắm nhanh bằng nước ấm, tránh gió lùa và lau khô ngay. Không kiêng tắm tuyệt đối vì có thể gây nhiễm khuẩn da. Tuy nhiên:

  • Nếu trẻ đang sốt, khó thở, tím tái → không tắm, chỉ lau người bằng nước ấm.
  • Tắm phải thực hiện trong phòng kín, tối đa 5 phút.

4. Những điều tuyệt đối tránh khi chăm sóc trẻ sơ sinh bị viêm phổi tại nhà

  • Không dùng thuốc dân gian: lá xông, dầu nóng, mật ong (trẻ < 1 tuổi không được dùng).
  • Không tự ý dùng thuốc ho, thuốc long đờm, thuốc xịt mũi không được bác sĩ kê.
  • Không cho trẻ nằm phòng kín hoàn toàn, bí hơi.
  • Không nằm đầu thấp hoặc nằm sấp khi ngủ.

5. Khi nào cần đưa trẻ đến bệnh viện ngay lập tức?

Theo WHO và CDC, trẻ sơ sinh có một trong các dấu hiệu sau phải được cấp cứu:

  • Thở nhanh > 60 lần/phút
  • Co lõm mạnh lồng ngực
  • Tím môi, da nhợt
  • Bú kém hoặc ngừng bú
  • Sốt cao ≥ 38°C hoặc hạ thân nhiệt < 36°C
  • Ngủ li bì, kích thích, co giật

Viêm phổi ở trẻ sơ sinh có thể diễn tiến nhanh, cha mẹ không nên tự chăm hoàn toàn tại nhà khi chưa có chỉ định.

Kết luận

Hiểu đúng cách chăm sóc trẻ sơ sinh bị viêm phổi tại nhà giúp cha mẹ hỗ trợ bé hồi phục tốt hơn, nhưng điều quan trọng nhất vẫn là khám sớm – điều trị đúng – theo dõi sát. Viêm phổi ở trẻ sơ sinh luôn là tình trạng nặng và không thể tự điều trị bằng mẹo hay thuốc truyền miệng. Khi được chăm sóc đúng cách theo hướng dẫn y khoa, trẻ sẽ hồi phục nhanh và an toàn.

Nguồn tham khảo:

  1. WHO – Pneumonia in children
    https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/pneumonia
    Ngày truy cập: 17/11/2025.
  2. CDC – Pneumonia in infants and young children
    https://www.cdc.gov/pneumonia/children
    Ngày truy cập: 17/11/2025.
  3. American Academy of Pediatrics – Caring for a Baby with Pneumonia
    https://www.healthychildren.org
    Ngày truy cập: 17/11/2025.
  4. Mayo Clinic – Pediatric pneumonia
    https://www.mayoclinic.org
    Ngày truy cập: 17/11/2025.
Categories
Sức khỏe tuổi dậy thì

Ai được tiêm ngừa HPV miễn phí từ 2026?

Việc đưa vắc-xin Vaccine HPV (Human Papillomavirus) vào chương trình tiêm chủng mở rộng miễn phí là một bước tiến mạnh mẽ trong chiến lược phòng chống ung thư cổ tử cung tại Việt Nam. Theo thông tin từ báo chí, việc triển khai bắt đầu từ năm 2026, với chương trình miễn phí dành cho nhóm đối tượng nhất định.

Những ai được tiêm ngừa HPV miễn phí từ 2026?

Theo kế hoạch của Bộ Y tế ban hành tại Quyết định 2780/QĐ-BYT về Chương trình tiêm chủng mở rộng giai đoạn 2026-2028, vaccine HPV sẽ là một trong 13 loại vắc-xin được cung cấp miễn phí cho trẻ em và phụ nữ mang thai. Cụ thể:

  • Trẻ em gái 11 tuổi tại các địa phương được lựa chọn sẽ được tiêm miễn phí vaccine HPV.
  • Giai đoạn đầu triển khai tại 4 tỉnh đại diện mỗi vùng miền (Tuyên Quang, Quảng Ngãi, Đắk Lắk và Trà Vinh) với nhóm đối tượng trẻ em gái 11 tuổi.
  • Dự kiến mỗi năm giai đoạn 2026-2028 sẽ có khoảng 18.000 trẻ em thuộc vùng triển khai được tiêm phòng vaccine HPV.

 

Vì sao chỉ trẻ gái 11 tuổi và triển khai theo tỉnh?

Chọn trẻ em gái độ tuổi 11 là bởi đây là thời điểm trước khi trẻ bước vào tuổi quan hệ tình dục – phương pháp phòng ngừa hiệu quả nhất đối với HPV. Việc triển khai tại một số tỉnh đại diện cho từng vùng miền giúp mô hình thí điểm được hiệu quả và đảm bảo công bằng trong tiếp cận dịch vụ y tế tại vùng khó khăn.

Lộ trình và dự kiến mở rộng

Từ năm 2026, vaccine HPV sẽ được triển khai tại các tỉnh đại diện. Sau giai đoạn thí điểm, Bộ Y tế sẽ phân bổ thêm cho nhiều tỉnh thành khác dựa trên nhu cầu thực tế và ưu tiên vùng khó khăn. Mục tiêu của chương trình là đạt được tỷ lệ bao phủ tiêm chủng mở rộng 95% trước năm 2030.

Lưu ý dành cho cha mẹ và người thân

  • Đối tượng trẻ em gái 11 tuổi tại vùng triển khai sẽ được tiêm miễn phí; nếu con của mẹ đang 11 tuổi và sống tại vùng được chọn, mẹ nên theo dõi thông báo từ trạm y tế.
  • Dù vaccine HPV miễn phí cho nhóm trên, nếu trẻ ở độ tuổi khác hoặc tỉnh thành khác, mẹ có thể tham khảo tiêm vaccine HPV có phí (theo tư vấn bác sĩ).
  • Vaccination chỉ thực sự hiệu quả khi được tiêm trước khi tiếp xúc với virus HPV. Vì vậy, không nên trì hoãn kế hoạch tiêm.
  • Việc tiêm vaccine chỉ là một phần trong phòng ngừa ung thư cổ tử cung; vẫn cần kết hợp khám phụ khoa định kỳ và có biện pháp bảo vệ khác.

Tóm lại

Nếu mẹ thắc mắc “ai được tiêm ngừa HPV miễn phí từ 2026?”, câu trả lời là: trẻ em gái 11 tuổi tại các tỉnh được lựa chọn trong giai đoạn đầu triển khai từ năm 2026 sẽ được tiêm vaccine HPV miễn phí. Việc mở rộng toàn quốc sẽ được thực hiện theo từng giai đoạn, ưu tiên vùng khó khăn. Cha mẹ nên chủ động tìm hiểu thông tin tại trạm y tế của địa phương để đảm bảo con được tiếp cận đúng chương trình.

Giới thiệu về HPV và vaccine phòng HPV

HPV (Human Papillomavirus) là một nhóm hơn 100 chủng virus, trong đó khoảng 14 chủng được xếp vào nhóm nguy cơ cao gây ung thư, đặc biệt là ung thư cổ tử cung, ung thư hậu môn – sinh dục và ung thư hầu họng. Theo Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Hoa Kỳ (CDC), gần như mọi người có hoạt động tình dục đều sẽ nhiễm HPV ít nhất một lần trong đời, và đa số trường hợp không có triệu chứng nên khó phát hiện sớm.

Vaccine HPV là biện pháp phòng ngừa hiệu quả nhất hiện nay, giúp ngăn ngừa hơn 90% các trường hợp ung thư liên quan đến HPV, đặc biệt khi tiêm trước tuổi 15. Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) khuyến nghị trẻ em gái và trẻ em trai từ 9–14 tuổi nên tiêm vaccine HPV để bảo vệ lâu dài trước các chủng HPV nguy hiểm nhất, bao gồm HPV 16 và 18 – hai chủng gây ra khoảng 70% ung thư cổ tử cung trên toàn cầu.

Categories
Dinh dưỡng cho bé

Chọn sữa cho con: Nguyên tắc theo độ tuổi và những lưu ý mẹ cần biết

Việc chọn sữa cho con là một trong những quyết định quan trọng nhất của cha mẹ trong những năm đầu đời. Thị trường hiện nay có hàng trăm loại sữa khác nhau khiến nhiều phụ huynh bối rối không biết phải bắt đầu từ đâu. Để giúp mẹ yên tâm, bài viết tổng hợp các nguyên tắc chọn sữa theo độ tuổi, sở thích và nhu cầu của trẻ dựa trên thông tin từ các tổ chức y tế đáng tin cậy.

1. Vì sao việc chọn sữa cho con lại quan trọng?

Sữa là nguồn dinh dưỡng cơ bản trong giai đoạn đầu đời, cung cấp protein, chất béo, DHA, vitamin và khoáng chất cần thiết để trẻ phát triển não bộ, miễn dịch và chiều cao. Thành phần sữa được thiết kế dựa trên các tiêu chuẩn dinh dưỡng khuyến nghị của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) và Viện Nhi khoa Hoa Kỳ (AAP), giúp trẻ đạt tăng trưởng tối ưu khi được sử dụng đúng cách.

2. Nguyên tắc chọn sữa cho con theo từng độ tuổi

Trẻ dưới 6 tháng tuổi

  • WHO và UNICEF khuyến cáo trẻ dưới 6 tháng tuổi nên bú mẹ hoàn toàn.
  • Trường hợp không thể bú mẹ, mẹ cần chọn sữa công thức dành cho trẻ sơ sinh (số 1) với thành phần tương tự sữa mẹ nhất có thể: DHA/ARA, prebiotics, probiotics, whey/casein cân bằng.
  • Tuyệt đối không dùng sữa tươi, sữa đặc, sữa nguyên kem cho trẻ dưới 12 tháng.

Trẻ từ 6–12 tháng tuổi

  • Trẻ bắt đầu ăn dặm nhưng sữa vẫn là nguồn dinh dưỡng chính.
  • Mẹ có thể tiếp tục dùng sữa công thức số 2 vì nhu cầu sắt và kẽm tăng cao.
  • Chọn sữa có sắt để phòng thiếu máu, DHA cho não bộ và chất xơ hòa tan (FOS/GOS) giúp tiêu hóa tốt.

Trẻ từ 1–3 tuổi

  • Đây là giai đoạn trẻ hiếu động, tiêu hao nhiều năng lượng.
  • Chọn sữa công thức số 3, hoặc một số loại sữa tươi tiệt trùng/nguyên kem nếu trẻ ăn uống đa dạng và không bị dị ứng đạm bò.
  • Mẹ nên ưu tiên sữa có iod, canxi, DHA, vitamin D, hỗ trợ phát triển trí não và chiều cao.

Trẻ trên 3 tuổi

  • Lúc này trẻ có thể uống đa dạng các loại sữa theo nhu cầu: sữa tươi, sữa hạt tăng cường dinh dưỡng, sữa bột cho trẻ lớn.
  • Nếu trẻ biếng ăn, chậm tăng cân, mẹ có thể chọn sữa năng lượng cao nhưng cần tham khảo ý kiến chuyên gia dinh dưỡng.

3. Chọn sữa cho con theo sở thích và sức khỏe

Trẻ dễ bị táo bón

  • Mẹ nên chọn sữa có prebiotics (FOS/GOS) hoặc probiotics (Bifidobacterium, Lactobacillus) để hỗ trợ đường ruột.
  • Không chọn sữa quá ngọt hoặc chứa quá nhiều casein.

Trẻ dị ứng đạm bò

  • Cần đổi sang sữa thủy phân một phần (HA) hoặc sữa thủy phân hoàn toàn, tùy mức độ dị ứng.
  • Trường hợp nặng, bác sĩ có thể chỉ định sữa amino acid.

Trẻ không chịu uống sữa

  • Chọn loại có mùi vị tương tự sữa mẹ (nhạt, ít ngọt).
  • Thử thay đổi dạng sữa: bột – tươi – pha sẵn – thanh uống.
  • Không ép trẻ uống gây áp lực tâm lý.

4. Những tiêu chí quan trọng khi chọn sữa cho con

4.1. Thành phần dinh dưỡng

  • Tỷ lệ đạm whey/casein cân bằng giúp dễ tiêu hóa.
  • Có DHA, ARA, choline, lutein hỗ trợ phát triển não bộ.
  • Canxi – vitamin D – phốt pho cân đối giúp xương chắc khỏe.
  • Ít đường bổ sung và không chứa chất bảo quản.

4.2. Thương hiệu và nguồn gốc

  • Ưu tiên thương hiệu được kiểm định bởi FDA (Hoa Kỳ), EFSA (Châu Âu) hoặc Bộ Y tế Việt Nam.
  • Mua ở nơi uy tín để tránh hàng giả.

4.3. Tình trạng sức khỏe của trẻ

  • Trẻ sinh non, nhẹ cân cần sữa đặc chế.
  • Trẻ béo phì nên dùng sữa ít đường và theo tư vấn của chuyên gia dinh dưỡng.

4.4. Khả năng dung nạp

  • Nếu trẻ bị đầy hơi, đi ngoài phân xanh đen, nôn trớ nhiều sau khi đổi sữa, mẹ nên theo dõi và tham khảo ý kiến bác sĩ.

5. Lưu ý quan trọng dành cho mẹ khi chọn sữa cho con

  • Không đổi sữa liên tục, nên thử ít nhất 2 tuần để đánh giá khả năng dung nạp.
  • Theo dõi cân nặng và chiều cao theo chuẩn WHO để biết trẻ có phát triển tốt hay không.
  • Không tự ý dùng sữa theo quảng cáo hoặc truyền miệng.
  • Trường hợp trẻ chậm tăng cân kéo dài, nôn ói nhiều hoặc dị ứng, mẹ phải đưa trẻ đến cơ sở y tế.

Kết luận

Việc chọn sữa cho con cần dựa trên độ tuổi, sức khỏe và khả năng dung nạp của mỗi trẻ. Mẹ không cần chọn sữa đắt nhất mà chỉ cần chọn loại phù hợp và được kiểm chứng an toàn. Khi có bất kỳ thắc mắc nào, nên tham khảo bác sĩ nhi khoa hoặc chuyên gia dinh dưỡng để đảm bảo con phát triển tốt nhất trong những năm đầu đời.