Category: Trẻ tập đi và Mẫu giáo

Thay vì làm dụng quá nhiều vào thuốc, vẫn còn nhiều cách hạ sốt cho trẻ 3 tuổi tại nhà đơn giản nhưng cũng vô cùng hiệu quả mà các mẹ không nên bỏ qua.

Bên cạnh đó, các mẹ cũng nên nắm rõ những thông tin quan trọng về các nguyên nhân, biểu hiện khi trẻ bị sốt để có thể có cách chăm sóc tốt nhất khi bé mắc bệnh trẻ em này.

Nguyên nhân gây ra sốt ở trẻ?

Có nhiều nguyên nhân làm cho trẻ bị sốt, nhưng chủ yếu là do sự thay đổi của thời tiết và xâm nhập của các loại vi khuẩn. Chính vì vậy mà đối với bé 3 tuổi, sức đề kháng của cơ thể vẫn chưa thực sự hoàn chỉnh.

Tuy nhiên ở tuổi này, bé đã có thể tự do vui chơi, tiếp xúc với môi trường xung quanh nên việc bị các vi khuẩn tấn công dẫn đến tình trạng sốt là chuyện thường thấy.

Ngoài ra, tình trạng sốt ở trẻ còn do ảnh hưởng của việc tiêm chủng, mọc răng hoặc mặc quá nhiều quần áo trong môi trường nắng nóng.

[inline_article id=184744]

Biểu hiện nào cho thấy trẻ đang bị sốt?

Thường thì khi bị sốt, bé sẽ thể hiện sự khó chịu ra bên ngoài nên sẽ không khó để bố mẹ có thể nhận biết. Tuy nhiên, bố mẹ cũng nên theo dõi, quan sát bé cẩn thận, đặc biệt là vào giai đoạn thời tiết thay đổi sẽ dễ làm cho bé bị sốt.

Để có thể phát hiện được trẻ đang bị sốt để kịp thời điều trị, bố mẹ không nên bỏ qua những triệu chứng thường gặp sau:

• Thân nhiệt cao hơn 37,5%
• Ra nhiều mồ hôi dù bên ngoài thời tiết không quá nóng.
• Bé thường xuyên mệt mỏi, ngủ li bì và hay thở gấp.
• Trẻ chán ăn, hay quấy khóc và dễ nổi cáu.

Đặc biệt, với những trường hợp bé bị sốt do mắc các bệnh như viêm phổi, sốt xuất huyết, viêm màng não ở trẻ em… thường sẽ đi kèm với các triệu chứng rét run, xuất huyết, co giật, tím tái,…

Con cần phải được phát hiện sớm, nếu không sẽ gây nguy hiểm đến tính mạng.

Những cách hạ sốt cho trẻ 3 tuổi an toàn, hiệu quả không cần dùng thuốc

Dùng nước ấm lau người cho trẻ

Một trong những cách hạ sốt cho trẻ 3 tuổi đơn giản và nhanh chóng nhất tại nhà chính là dùng khăn ấm để lau mát người cho bé.

Cách này nên được thực hiện theo từng bước. Đầu tiên là cởi hết quần áo của trẻ rồi dùng khăn đã ngâm trong nước ấm, vắt khô rồi đặt lên các vùng như nách, bàn chân, bàn tay và háng để làm giảm nhiệt.

Đồng thời, dùng một chiếc khăn ấm khác để lau khắp người trẻ. Chú ý nên thay khăn thường xuyên sau vài phút. Tiếp tục làm như vậy trong khoảng 30 – 45 phút cho đến khi nhiệt độ cơ thể trẻ giảm xuống mức bình thường 37 độ C.

Cách làm này rất tốt cho những trường hợp trẻ bị sốt cao vì khi nước ấm bốc lên sẽ làm giãn mạch máu giúp làm mát cơ thể của trẻ.

[inline_article id=179366]

Cách hạ sốt cho trẻ bằng chanh tươi

Với những trẻ bị sốt cao từ 39,5 – 40 độ thì dùng chanh tươi là cách hạ sốt hiệu quả nhất. Cách làm cũng khá đơn giản.

Bạn chỉ cần cắt quả chanh thành từng lát mỏng rồi chà nhẹ lên trán, khủy tay, khủy chân và dọc sống lưng của trẻ. Tuy nhiên, khi chà chạnh lên người của bé, các mẹ nên chú ý tranh những khu vực da bé bị trầy xước hoặc ngứa. Vì như vậy sẽ làm cho trẻ bị đau, rát khó chịu.

Cách hạ sốt cho trẻ 3 tuổi bằng rau diếp cá

Rau diếp cá có tính mát, bình, không độc và có khả năng giải nhiệt, thanh lọc cơ thể cực tốt nên thường được nhiều bà mẹ sử dụng để hạ sốt cho trẻ.

Loại nguyên liệu này có thể dễ dàng tìm thấy ngay trong vườn nhà hoặc ở ngoài chợ mà không cần phải tốn quá nhiều công sức tìm kiếm  nên các mẹ có thể yên tâm nhé.

Nếu dùng rau dấp cá để hạ sốt cho trẻ, bạn có thể thực hiện theo 2 cách:

• Hạ sốt bằng cách đắp rau dấp cá: lấy rau dấp cá đem rửa sạch rồi ngâm với nước muối khoảng 15 phút, sau đó vớt ra đem giã nát rồi lọc riêng giữa nước và bã. Dùng phần bã đã giã nhuyễn của rau đắp lên trán rồi dùng băng để cố định lại cho bé. Để yên trong khoảng 30 phút rồi tháo băng ra,dùng khăn ướt lau sạch phần trán cho bé.
• Hạ sốt bằng cách uống nước rau dấp cá: với cách làm này, các mẹ có thể sử dụng phần nước đã được lọc ra trước đó hòa cùng với một bát đặc nước vo gạorồi đem đun sôi. Sau khoảng 20 phút thì bắc xuống khỏi bếp rồi thêm đường cho bé dễ uống nhé.

Những điều cần lưu ý khi áp dụng những cách hạ sốt cho trẻ 3 tuổi tại nhà

Bên cạnh những phương pháp trên, các mẹ cũng nên lưu ý khi chăm sóc để trẻ có thể mau chóng khỏi bệnh:

• Không nên cho trẻ mặc nhiều lớp quần áo khi trẻ bị sốt, thay vào đó là các loại quần áo rộng rãi, thoáng mát, thấm hút mồ hôi tốt. Bên cạnh đó nên hạn chế để quạt thổi thẳng vào bé.
• Đảm bảo bé được cung cấp đầy đủ chất dinh dưỡng, đặc biệt là các thức ăn lỏng, mềm, dễ tiêu hóa. Chú ý tăng cường bổ sung đủ nước cho trẻ. Tốt nhất là nên cho trẻ uống nước ấm và các loại nước trái cây, sữa tươi, sữa chua,…
• Không nên dùng nước đá, khăn lạnh và rượu để hạ sốt cho trẻ. Nếu trẻ bị co giật, không nên dùng vật cứng để nạy miệng bé. Hãy để bé nằm nghiêng và theo dõi chặt chẽ để nắm được rõ tình trạng của trẻ và thông báo cho bác sĩ biết.
• Nếu sau 1, 2 ngày, tình trạng này vẫn không khỏi thì phải đưa trẻ đến gặp bác sĩ để được chẩn đoán và điều trị kịp thời.

Trẻ ở giai đoạn 3 tuổi thường sẽ rất hiếu kỳ và tò mò về thế giới xung quanh. Chính vì vậy mà đã tạo cơ hội cho nhiều loại vi khuẩn gây bệnh xâm nhập vào cơ thể.

Nếu trẻ bị sốt, bố mẹ đừng quá lo lắng mà hãy áp dụng ngay những cách hạ sốt cho trẻ 3 tuổi hiệu quả từ những nguyên liệu thiên nhiên kể trên bạn nhé!

Em bé tập đi của mẹ bỗng dưng vấp té và đứng dậy với một chiếc môi lấm tấm máu. Đâu là những việc mẹ cần làm trước nhất để xử lý tình huống bất ngờ này?

Với trẻ hơn 1 tuổi, lúc bắt đầu học đi, khám phá mọi thứ xung quanh gặp tai nạn gây chấn thương răng sữa nhất. Chấn thương răng sữa hay xảy ra ở nhà hoặc ở nhà trẻ, trường học. Khi trẻ đi, chạy, nô đùa có thể xảy ra các va đập hoặc ngã làm răng bị chấn thương.

Cần làm khi khi vết thương chảy máu?

Chảy máu là điều hiển nhiên sau khi xuất hiện những vết thương ở miệng và mặt vì các vết cắt mô mềm. Đây là ý kiến của bác sĩ Rashid Tahir, một nha sĩ chuyên khoa nhi khoa tại The Kids Dentist, Singapore.

Nhưng sau khi máu trộn lẫn với nước bọt, nhìn giống như có nhiều máu hơn, trông vết thương có vẻ tệ hại hơn rất nhiều. Rất hiếm những trường hợp hiếm hoi khiến vết thương sâu và cần mũi khâu.

Trong việc nuôi dạy con đang tuổi nghịch “như quỷ sứ” bỗng dưng té và bị thương này, cách tốt nhất là phải trông chừng. Nếu bé chảy máu nên sử dụng khăn sạch, nhúng nước ấm, vắt khô và để vào vết thương liên tục 10 phút. Đừng thực hiện thêm biện pháp cầm máu nào khác trong khoảng thời gian này. Kiểm tra lại sau 10 phút.

Lưu ý không sử dụng khăn giấy vì có thể sẽ bị dính lại vết thương. Trường hợp máu chảy trở lại khó vệ sinh hơn. Không dùng nước lạnh rửa sạch máu vì điều tồi tệ nhất có thể xảy ra là ngăn chặn máu đông lại.

Để ngăn chặn máu chảy trong khoang miệng thì không nên sử dụng một miếng gạc lạnh vì nó quá cồng kềnh và không phù hợp với khoang miệng. Sử dụng đá viên lạnh cũng không giúp được gì nhiều vì nước đá tan có thể làm chậm đông máu.

Bất kỳ chấn thương miệng và mặt nào cũng nên được nha sĩ khám.

3 tổn thương răng sữa phổ biến khi bé tập đi vấp té

Dưới đây là ba loại chấn thương răng ở trẻ có thể đã xảy ra nếu chảy máu nhiều và không thể cầm được:

Gãy xương và răng

Những vết nứt như vậy có thể làm lộ các dây thần kinh và làm cho răng bị lung lay và đau đớn khi nhai. Tồi tệ hơn, phần trên của răng có thể bị loại bỏ và gây nghẹt thở cho trẻ em dưới ba tuổi. Có thể cần chụp X quang để xác định chính xác vấn đề.

Răng bị lung lay

Hầu hết các chấn thương miệng có thể làm cho răng trở nên lung lay hoặc, trong trường hợp nghiêm trọng, rơi ra ngoài. Trong trường hợp này bé cũng có thể bị nghẹt thở

Tổn thương mô mềm

Trẻ có thể bị đau do bầm tím nhẹ đến các vết rách ở các mô mềm, như môi hoặc nướu răng. Chấn thương răng có thể gây nhiễm trùng hoặc gây nguy hiểm cho sức khỏe của bé. Tai nạn này thậm chí có thể làm xáo trộn sự phát triển của răng khi hình thành cơ bản và bác sĩ sẽ yêu cầu theo dõi lâu dài để kiểm tra những chiếc răng đó.

Khi răng sữa bị lún vào trong xương hàm?

Đây là trường hợp nghiêm trọng có thể gây ảnh hưởng đến sức khỏe của bé. Các bác sĩ có thể đưa ra các phương án sau:

Xử trí lún răng sữa

Căn cứ vào vị trí di lệch của chóp răng so với mầm răng sữa. Trường hợp chân răng trượt về phía tiền đình, xa mầm răng vĩnh viễn, bảo tồn răng, theo dõi 1-6 tháng, nếu không mọc được, phải nhổ răng.

Trường hợp chân răng trượt về phía khẩu cái, khoảng cách giữa chân răng và mầm răng vĩnh viễn hẹp, cần nhổ răng nhẹ nhàng, tránh sang chấn mầm răng bên dưới.

Xử trí lung lay răng sữa

Cố định răng. Nếu răng lung lay quá nhiều hoặc sắp đến tuổi thay thì có thể nhổ bỏ. Theo dõi tình trạng tủy răng, điều trị tủy nếu cần thiết.

Răng sữa rơi ra ngoài

Khác với răng vĩnh viễn rơi ra ngoài, không có chỉ định cấy ghép lại răng cho răng sữa.

[inline_article id=204235]

Các loại chấn thương răng sữa khi bé tập đi ít hoặc nhiều đều gây chảy máu, vì thế bố mẹ cần biết cách sơ cứu tại chỗ. Nhớ quan sát các triệu chứng trẻ bị đau, sưng tấy răng miệng, sốt, nhiễm trùng để có biện pháp xử lý phù hợp. An toàn nhất là sau khi sơ cứu hãy đưa trẻ đến nha sĩ để kiểm tra.

Khi hệ tiêu hóa có vấn đề gây trào ngược dạ dày, bé sẽ vô cùng khó chịu. Trẻ sẽ biếng ăn, gầy yếu và ảnh hưởng đến hệ hô hấp. Nếu không được điều trị dứt điểm bệnh sẽ có nguy cơ xuất hiện các biến chứng. Con càng lớn biến chứng sẽ càng nghiêm trọng hơn.

Trào ngược dạ dày ở trẻ là gì và mức độ nguy hiểm thế nào?

Chứng trào ngược dạ dày khá phổ biến ở trẻ em sau khi sinh. Đó là tình trạng dịch tiết dạ dày trào ngược lên thực quản. Ở các bé sơ sinh, nó thường là hiện tượng sinh lý nhưng khi con lớn từ 3 tuổi thì rất có thể là bệnh lý và có khi là triệu chứng của một bệnh nào đó.

Trào ngược dạ dày bệnh lý còn gọi là (trào ngược dạ dày thực quản) thường rất dễ xảy ra, nhất là khi bé thay đổi tư thế. Trẻ có thể bị nôn ra máu, nuốt khó, khóc nhiều, từ chối bú, uốn éo vặn người…

Theo bác sĩ Phạm Thị Ngọc Tuyết, Trưởng khoa Tiêu hóa 2 Bệnh viện Nhi Đồng 2, trào ngược dạ dày thực quản có thể gây ra nhiều biến chứng nặng nề nếu trẻ không được điều trị sớm. Dịch dạ dày có a-xít nên lâu ngày sẽ gây loét niêm mạc thực quản, dẫn đến hẹp thực quản.

Nếu khi trào ngược dạ dày, bé bị ọc sữa hoặc trào thức ăn qua đường mũi thì bệnh đã ở giai đoạn nặng. Trường hợp trào ngược xảy ra trong lúc trẻ ngủ nằm đầu thấp, không được phát hiện kịp thời còn có thể dẫn đến tử vong do tắc đường thở.

Vì vậy, khi bị triệu chứng này, bé cần được đi khám ngay lập tức.

Chăm sóc bé 3 tuổi bị trào ngược dạ dày thế nào?

Trào ngược dạ dày thực quản ở trẻ nhỏ gây ra nhiều ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe, cũng như sự phát triển của trẻ. Mẹ nhanh chóng ngăn chặn tình trạng này kéo dài bằng các biện pháp chăm sóc đúng cách. Đồng thời đưa bé đến bệnh viện để can thiệp bằng các biện pháp y tế kịp thời.

Các nguyên tắc khi trẻ bị trào ngược dạ dày thực quản mà các bậc cha mẹ nên thực hiện:

• Cho bé bú, ăn đúng tư thế, đảm bảo núm ti có lỗ thoát sữa phù hợp với nhu cầu để tránh sặc
• Sau khi cho trẻ ăn, giữ con ở tư thế thẳng đứng, tránh rung lắc nhiều sẽ gây nôn trớ
• Trường hợp trẻ bị nôn, không nên cho ăn lại ngay, nên dùng nước ấm làm sạch lưỡi hoặc cho trẻ súc miệng
• Khi trẻ ngủ, nên để bé nằm nghiêng tránh trường hợp nôn trớ khi nằm ngửa dễ sặc lên mũi gây tắc đường thở hoặc có thể kê đầu cho bé
• Thời kỳ ăn dặm, nên nấu đồ ăn đặc hơn và dễ tiêu hóa
• Nên hút mũi cho bé khi bị sặc thức ăn, sữa lên mũi
• Nên cho trẻ ăn nhiều bữa ăn nhỏ trong ngày để giúp tiêu hóa dễ dàng hơn
• Có thể bổ sung thêm men vi sinh giúp dạ dày con được chắc khỏe hơn

Một số phương pháp dân gian có thể áp dụng

Nếu trường hợp trẻ xuất hiện nhiều triệu chứng khó chịu do trào ngược dạ dày, lúc này các mẹ có thể cho uống nước trà gừng, nước nha đam, đu đủ để giảm bớt triệu chứng.

Nước nha đam

Nước ép nha đam có sẵn trên thị trường hoặc bạn cũng có thể chuẩn bị ở nhà bằng cách trộn phần thịt lá nha đam với nước rồi xay thật nhuyễn bằng máy xay sinh tố. Dùng nước này cho trẻ uống 20 phút trước bữa ăn để ngăn ngừa trào ngược a-xít.

Trà gừng ấm

Các mẹ chỉ cần lấy một củ gừng nhỏ, một ít mật ong và chanh tươi. Gừng cạo sạch vỏ, thái lấy 6 lát mỏng, đun sôi gừng trong khoảng 20 phút. Lọc nước qua rây rồi vắt chanh vào, cho thêm 2 thìa mật ong, khuấy đều rồi dùng cho trẻ uống.

Tuy nhiên, gừng có tính nóng, khi con bị sốt, mẹ không nên cho con sử dụng trà gừng vì sẽ làm tình trạng sốt của con nặng hơn. Đồng thời, chỉ nên cho trẻ sử dụng một lượng vừa đủ và không nên quá lạm dụng.

Các biện pháp chữa trị y khoa hiện đại

Việc điều trị trào ngược dạ dày thường tuân theo 2 cách sau đây:

Điều trị nội khoa

Thường bác sĩ sẽ cho bé sử dụng các loại thuốc ổn định hoạt động dạ dày, ngăn ngừa tiết a-xít, bao gồm:

• Các loại thuốc trung hòa a-xít dạ dày như Maalox, Mylanta, Gelusil, Rolaids và Tums… có tác dụng giúp giảm nhanh triệu chứng nhưng không làm liền các tổn thương ở thực quản
• Sản phẩm chứa hoạt chất chẹn thụ thể H2 như cimetidin, famotidin, nizatidin hoặc ranitidin sẽ làm giảm tiết a-xít và có tác dụng thuyên giảm bệnh lâu dài
• Thuốc chứa hoạt chất ức chế bơm proton ức chế sản sinh a-xít và giúp niêm mạc thực quản có thời gian liền tổn thương

[inline_article id=4828]

Điều trị ngoại khoa

Khi cần thiết, các bác sĩ sẽ dùng thủ thuật Nissen siết chặt cơ vòng thực quản dưới để ngăn ngừa trào ngược. Bác sĩ sẽ tiến hành khâu phần đỉnh của dạ dày bao quanh bên ngoài đoạn thực quản dưới. Hiện nay, phẫu thuật này có thể được tiến hành qua nội soi.

Các biện pháp trên đều có hiệu quả tốt để điều trị cho bé 3 tuổi bị trào ngược dạ dày. Tuy nhiên, cần thận trọng không tự ý dùng thuốc nếu không được bác sĩ tư vấn và cho phép. Sử dụng các loại thuốc Tây y chữa trào ngược dạ dày cho bé có thể ra xảy ra một số tác dụng phụ không tốt. Một số vấn đề xảy ra như trẻ biếng ăn, mệt mỏi, mòn niêm mạc dạ dày, xốp xương… Thuốc cũng ảnh hưởng đến hệ miễn dịch, gan, thận và tăng nguy cơ kháng thuốc.

Vệ sinh an toàn bao gồm việc đánh răng, tắm rửa cơ thể và làm sạch tai. Tuy nhiên, không phải ai cũng biết rằng ráy tai không chỉ có chức năng bảo vệ màng nghĩ mà còn giúp cho biết tình trạng sức khoẻ của con cái chúng ta.

Ráy tai là gì?

Ráy tai là sản phẩm được tiết ra bởi các tuyến dịch ráy ở trong ống tai ngoài. Dịch ráy có chứa glycopeptid (kháng sinh), các lipid (bôi trơn), acid hyaluronic và acid sialic (tạo môi trường axit), các enzyme lysosome và các immunoglobulin (miễn dịch).

Dịch ráy kết hợp với lông tai, giúp ngăn bụi lọt vào tai, duy trì môi trường có tính axit trong ống tai ngoài. Dịch này giúp bôi trơn và bảo vệ ống tai khỏi nước, viêm nhiễm.

Ráy tai còn giúp kìm hãm sự phát triển vi khuẩn, nấm nếu chẳng may lọt vào. Lớp ráy tai còn nhận nhiệm vụ giảm bớt cường độ âm thanh dội vào màng nhĩ.

Bạn có biết ráy tai nhiều hoặc ít, màu sắc của ráy tai khi bám vào bông tăm khác nhau có khi vô hại, nhưng đôi lúc là dấu hiệu báo động tình trạng sức khỏe cơ thể.

Ráy tai màu xám

Nhiều người cảm thấy lo lắng khi ráy tai màu xám. Tuy nhiên, ráy tai sẫm màu nhưng không đi kèm với các triệu chứng đau khác, bạn không cần quá lo.

Màu xám này có thể do nơi bạn sống quá bụi bặm, ô nhiễm. Ráy tai đã chặn lượng bụi này lại giúp bé yêu của bạn.

Ráy tai nhiều và có ít máu trên bông tăm

Khi ngoáy tai cho con, xuất hiện một ít máu trên bông tăm, có thể màng nhĩ của bé đang bị tổn thương. Trong trường hợp này, tai của bé dễ bị nhiễm trùng và thính giác của bạn có thể bị ảnh hưởng không nhỏ.

Ráy tai màu nâu

Khi ngoáy tai, bạn phát hiện ráy tai của bé nhiều và có màu nâu, điều này cho thấy cơ thể của bạn đang chống chọi với giai đoạn stress khá nặng nề.

Điều bạn cần làm khi thấy ráy tai màu này là dành nhiều thời gian nghỉ ngơi, thư giãn. Sau khi cảm thấy thoải mái hơn, bạn hãy thử ngoáy tai lần nữa và xem màu sắc của nó có được cải thiện không.

Ráy tai màu đen

Ráy tai đen sẫm không có gì đáng lo nếu không đi kèm các biểu hiện đau. Tuy nhiên, nếu bạn cảm thấy ngứa ngày càng dữ dội, bạn nên đi khám bác sĩ ngay.

Đầu bông tăm có màu đen kèm ngứa ngáy chứng tỏ ống tai bạn đang bị nhiễm nấm, không điều trị thích hợp sẽ gia tăng tổn hại tai.

Ráy tai trắng

Khi ngoáy tai, bạn thấy dịch ráy tai màu trắng hoặc có màu rất nhạt. Điều này chứng tỏ cơ thể trẻ đang thiếu vitamin, đặc biệt là đồng và sắt.

Bạn nên bổ sung đậu, bột yến mạch, thịt bò vào khẩu phần ăn hàng ngày của con mình. Cải thiện chế độ dinh dưỡng sẽ giúp cơ thể ổn định hơn, màu ráy tai trở lại bình thường.

Ráy tai ướt và có mùi hôi

Bạn thấy bé có ráy tai nhiều và mùi hôi khó chịu, điều đó cho thấy tai của bé nhà bạn đang bị nhiễm trùng. Ngoài mùi hôi, bạn sẽ cảm thấy trong tai có tiếng ù ù, tai lâu lâu có hiện tượng nhói lên. Nếu gặp trường hợp này, tốt nhất là đi thăm khám bác sĩ ngay.

Ráy tai khô

Ráy tai khô có nghĩa là cơ thể bé đang thiếu chất béo. Một lý do khác có thể nghĩ đến là nhiễm trùng da.

Ráy tai chuyển sang ướt

Nếu ráy tai của bé là dạng khô ráo chợt chuyển thành dạng ướt, dấu hiệu này cho thấy viêm bắt đầu hình thành trong tai. Bạn cần thăm khám bác sĩ để được điều trị hợp lý, tránh ảnh hưởng tới màng nhĩ.

Khi ngoáy tai cho con, bạn đừng bỏ qua các dấu hiệu ráy tai ít-nhiều, ướt-khô, màu sắc của ráy tai… Nó sẽ giúp bạn biết sức khỏe đôi tai mình có ổn không. Cần thăm khám ngay khi có biểu hiện bất thường bạn nhé, vì màng nhĩ mỏng manh sẽ bị ảnh hưởng rất nhanh.