Tuần đầu sau sinh là giai đoạn vô cùng quan trọng, ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe lâu dài của cả mẹ và bé. Việc chăm sóc mẹ và bé sau sinh đúng cách không chỉ giúp mẹ phục hồi nhanh chóng mà còn tạo nền tảng vững chắc cho sự phát triển toàn diện của trẻ sơ sinh.
Bài viết dưới đây của MarryBaby sẽ hướng dẫn chi tiết cách chăm sóc sau sinh tại nhà với quy trình khoa học và đầy đủ 6 bước chăm sóc thiết yếu sau sinh mà bất kỳ gia đình nào cũng nên biết.
Hướng dẫn chăm sóc mẹ và bé sau sinh trong tuần đầu theo 6 bước
1. Bước 1: Da kề da và cho bé bú sớm
Ngay sau sinh, hãy ưu tiên da kề da giữa mẹ và bé trong ít nhất 90 phút. Đây là yếu tố thiết yếu trong quy trình chăm sóc mẹ và bé sau sinh, giúp ổn định thân nhiệt, nhịp tim, đường huyết và hỗ trợ bé bú mẹ sớm tốt hơn. Việc cho bé bú trong vòng 2 giờ đầu giúp tăng kết nối tình mẫu tử, kích thích sữa về nhanh, giúp bé nhận được nguồn sữa non giàu dinh dưỡng.
2. Bước 2: Giữ ấm cho bé và chăm sóc thân thể mẹ
Chăm sóc bé trong tuần đầu tiên sau sinh:
- Giữ ấm bằng cách quấn ấm, đặt bé giữa ngực mẹ, tránh gió lùa và kiểm tra nhiệt độ cơ thể bằng cách sờ vào gáy, tay chân và lưng bé.
- Bạn có thể tắm bé sau 24–48 giờ, bằng khăn ấm hoặc bọt biển, tránh làm ướt và tổn thương cuống rốn.
Chăm sóc mẹ trong tuần đầu tiên sau sinh:
- Sau sinh thường: mẹ có thể tắm nhanh bằng nước ấm sau 2–3 ngày, vệ sinh bộ phận sinh dục nhẹ nhàng, lau/thấm khô đúng cách.
- Sau sinh mổ: cần nghỉ ngơi, ngủ đủ giấc, theo dõi vết mổ, vệ sinh sạch sẽ, theo dõi dấu hiệu bất thường như sốt, đau bụng, sản dịch kéo dài.
3. Bước 3: Vệ sinh rốn – mắt – da cho bé
- Chăm sóc rốn bé: Giữ khô, sạch, không băng kín. Rửa nhẹ sau khi tắm, thấm khô, dùng cồn 70° nếu cần để lau rốn cho bé đến khi rốn khô và rụng. Thời gian rụng rốn thường rơi vào khoảng ngày 7–15 ngày sau sinh.
- Mắt bé: Lau bằng gạc vô trùng với nước sạch, sau đó nhỏ nước muối hoặc thuốc mỡ theo hướng dẫn. Tránh để đầu lọ thuốc chạm vào mắt bé.
- Da bé: Dùng sữa tắm dịu nhẹ, giữ ẩm cho da khô dành riêng cho trẻ sơ sinh, thay tã thường xuyên để tránh viêm nhiễm; đặc biệt vùng da mặc tã.
4. Bước 4: Chế độ ăn uống – ngủ nghỉ cho mẹ
Một lưu ý quan trọng khác cần nhớ khi chăm sóc mẹ và bé sau sinh là chú ý chế độ ăn uống và ngủ nghỉ của mẹ bỉm. Hãy:
- Ăn đủ dưỡng chất: Không cần quá kiêng khem, nên cung cấp đủ protein, rau, trái cây, uống nhiều nước để đáp ứng lượng chất lỏng mà cơ thể cần và giúp gia tăng sữa.
- Nghỉ ngơi và hỗ trợ tinh thần: Mẹ cần ngủ khoảng 8 tiếng/ngày, vận động nhẹ sau sinh, đặc biệt sau sinh mổ, nếu căng thẳng nên chia sẻ để giải tỏa tâm lý.
- Theo dõi các dấu hiệu bất thường của cơ thể: Kiểm tra sản dịch, theo dõi quá trình co hồi tử cung, tình trạng đau bụng, đại tiện và tiểu tiện, dấu hiệu sốt bất thường để kịp thời xử lý.
5. Bước 5: Giấc ngủ, thói quen và theo dõi dấu hiệu bất thường
- Với bé: Trẻ sơ sinh sẽ ngủ khoảng 16–20 giờ/ngày, chia thành nhiều giấc ngắn. Ưu tiên đặt bé nằm ngửa, quấn tã gọn gàng, tránh mền gối để hạn chế nguy cơ đột tử ở trẻ sơ sinh (SIDS).
- Hoạt động thường nhật: Vỗ ợ hơi sau mỗi cữ bú hoặc sau khi cho con bú khoảng 10–15 phút để tránh ọc sữa và khó chịu.
- Theo dõi sức khỏe bé: Theo dõi số tã ướt/bẩn, màu sắc của phân, nước tiểu, theo dõi thân nhiệt của bé. Nếu nhận thấy trẻ có tình trạng thở nhanh, tím môi, bỏ bú, quấy khóc nhiều cần đưa con đi khám sớm.
6. Bước 6: Tắm, quần áo và phòng ngừa bệnh lý
- Tắm bé: Khi tắm cho bé cần dùng khăn mềm, nước ấm, lau nhẹ vùng nếp nhăn, không tắm nhiều lần tránh da khô. Khi tắm cần chú ý không lằm ướt rốn bé, lau khô và vệ sinh rốn thật kỹ sau mỗi lần tắm.
- Trang phục: Ưu tiên vải mềm, thấm hút, không pha nilon; mùa lạnh có thể đội mũ mỏng hoặc quấn khăn; tránh ủ bé quá ấm gây đổ mồ hôi, tăng thân nhiệt.
- Phòng bệnh: Việc chăm sóc mẹ và bé sau sinh tuần đầu cũng cần chú ý thực hiện đầy đủ lịch tiêm chủng cho bé, tắm nắng nhẹ để ngăn vàng da, đảm bảo vệ sinh mọi vật dụng của mẹ bé, người chăm sóc bé phải rửa tay đúng cách, những người có triệu chứng bệnh truyền nhiễm không nên tiếp xúc với trẻ… tránh lây nhiễm bệnh cho trẻ.
Cách xử lý khi mẹ hoặc bé có dấu hiệu bất thường
Trong quá trình chăm sóc mẹ và bé sau sinh, các mẹ bỉm cũng cần chú ý đến các dấu hiệu bất thường có thể xảy ra. Cụ thể như sau:
Đối với bé sơ sinh:
- Vàng da lan nhanh (lên mặt, lòng bàn tay, mắt vàng): Đưa bé đi khám ngay. Có thể cần xét nghiệm bilirubin.
- Sốt > 37.5°C hoặc cơ thể hạ nhiệt xuống dưới 36°C: Là dấu hiệu nhiễm trùng hoặc mất nhiệt. Cần giữ ấm hoặc làm mát, đồng thời đưa đi bệnh viện để được bác sĩ thăm khám, đánh giá tình trạng sức khỏe.
- Bỏ bú – bú yếu – ngủ li bì: Có thể là dấu hiệu hạ đường huyết hoặc nhiễm khuẩn sau sinh.
- Khó thở – thở rút lõm ngực – môi tím: Cần đưa trẻ đi cấp cứu ngay.
Đối với mẹ:
- Sốt > 38°C, đau bụng dưới, sản dịch có mùi hôi: Có thể nhiễm trùng hậu sản – cần khám gấp.
- Đau vết mổ/vết rạch tầng sinh môn đau nhiều, sưng tấy: Theo dõi và vệ sinh đúng cách, nếu có mủ hoặc chảy máu cần can thiệp y tế.
- Căng thẳng, mất ngủ, hay khóc: Có thể là biểu hiện trầm cảm sau sinh – cần chia sẻ và hỗ trợ từ người thân.
Chăm sóc bé sau sinh: Bí quyết giúp bé sơ sinh tăng cân đều, khỏe mạnh
Một điều cần lưu ý khi chăm sóc mẹ và bé sau sinh là để bé sau sinh tăng cân đều, khỏe mạnh, các mẹ bỉm cần lưu ý các điểm sau:
- Cho bé bú đúng và đủ cữ:
- Bú theo nhu cầu, khoảng 8 – 12 cữ bú/ngày, cần lưu ý là khoảng cách giữa các cữ bú không quá 3 giờ.
- Quan sát dấu hiệu bú đủ: bé ngủ ngon, đi tiểu trên 6 lần/ngày, tăng cân ổn định sau tuần đầu.
- Giấc ngủ của trẻ: Mẹ nên chú ý giấc ngủ của trẻ sơ sinh để bé có được giấc ngủ ngon, khỏe mạnh. tổng thời gian mà bé sơ sinh ngủ sẽ vào khoảng 16–20 giờ/ngày, nhiều giấc ngắn. Nếu bé có dấu hiệu khó ngủ kéo dài, hãy đưa con đi khám để tìm ra nguyên nhân.
- Tắm nắng đúng cách: Bạn có thể tắm nắng cho bé mỗi sáng trong khung giờ từ 7–8 giờ trong khoảng 5–10 phút. Việc tắm nắng cho trẻ giúp tổng hợp vitamin D, hỗ trợ hấp thu canxi tốt hơn.
- Chú ý chế độ ăn của mẹ để đảm bảo nguồn sữa: Mẹ nên ăn đủ chất đạm, rau xanh, trái cây, thực phẩm lợi sữa như đu đủ xanh hầm chân giò, mè đen, cá chép, gạo lứt…
- Theo dõi biểu đồ tăng trưởng: Mỗi tuần cân một lần, nếu bé không tăng cân sau 10 ngày → nên đi khám để tìm nguyên nhân sớm.
MarryBaby hi vọng rằng qua những thông tin được chia sẻ trong bài, các mẹ đã nắm được cơ bản những điều cần chú ý trong việc chăm sóc mẹ và bé sau sinh. Chúc bạn có khoảng thời gian ở cữ thật sự chất lượng.
