Trong những giai đoạn đầu đời của bé, mẹ cần trang bị kiến thức vững chắc để hỗ trợ con phát triển toàn diện về mặt thể chất. Trong đó, một điều quan trọng mà mẹ cần biết đó là các giai đoạn ăn dặm của bé để biết cách tập ăn cho bé mà không ảnh hưởng đến hệ tiêu hóa của con.
Dưới đây là những điều cần biết khi tập cho bé ăn dặm, mẹ hãy cùng tham khảo nhé.
1. Ăn dặm là gì?
Ăn dặm là giai đoạn bé chuyển từ chế độ ăn dạng lỏng (sữa mẹ hoặc sữa công thức) sang chế độ ăn dạng thô hơn; nghĩa là bé sẽ bắt đầu tập nhai và nuốt thức ăn. Chế độ ăn dặm thường được áp dụng cho các bé từ 6 tháng tuổi trở lên tùy vào sự phát triển của mỗi bé.
Khi tập cho bé ăn dặm, mẹ hãy áp dụng các nguyên tắc về vị và lượng như sau:
- Từ ngọt đến mặn: Lúc đầu mẹ hãy tập cho bé ăn món có vị ngọt rồi dần dần chuyển sang món có vị mặn.
- Từ ít đến nhiều: Mẹ bắt đầu tập ăn dặm cho bé từ 1 đến 2 thìa bột loãng, hoặc rau củ rây nhuyễn, sau đó tăng dần lên.
- Từ loãng đến đặc: Mẹ cho bé ăn dặm với bột loãng (đối với ăn dặm truyền thống), rau củ rây nhuyễn (đối với ăn dặm kiểu Nhật); và dần tăng độ đặc lên tùy theo khả năng thích nghi của bé.
Cụ thể hơn trong các giai đoạn ăn dặm của bé mẹ cần lưu ý những gì; mẹ đọc tiếp ở nội dung tiếp theo đây!
2. Các giai đoạn ăn dặm của bé từ bột đến cháo và cơm
Khi tập ăn dặm cho bé, mẹ cần lưu ý chọn những thực phẩm và cách chế biến sao cho phù hợp với các giai đoạn ăn dặm theo tháng tuổi của bé. Sau đây là một số gợi ý giúp mẹ có thể bắt đầu:
2.1 Giai đoạn ăn dặm 1: Từ 5 đến 6 tháng tuổi
Bé 5-6 tháng tuổi là giai đoạn bé phát triển cơ hàm. Do đó, mẹ cần lưu ý:
- Sữa mẹ vẫn là “món ăn” chính của bé 4-6 tháng.
- Không nên cho bé ăn nhiều; thức ăn cần có kết cấu mịn.
- Khi bắt đầu tập cho bé ăn dặm; mỗi ngày mẹ nên cho con ăn một loại thực phẩm.
- Bắt đầu bằng những thìa thức ăn loãng; sau đó khi bé đã quen thì mẹ tăng dần độ đặc lên.
- Mỗi ngày, bé được ăn dặm 1 lần với số lượng chỉ 1-2 thìa; tùy theo mức độ thèm ăn của bé.
- Món ăn đầu tiên trong thực đơn ăn dặm cho bé 4-6 tháng nên là bột ăn dặm, bột gạo lứt, ngũ cốc nguyên hạt như yến mạch, sữa yến mạch…
- Khi bé con đã biết nhấm và nuốt các loại gạo và ngũ cốc thành thạo; đó là lúc mẹ giới thiệu đến bé các loại thức ăn khác như rau và trái cây.
Lúc đầu, mặc dù đồ ăn lỏng như nước canh nhưng bé cũng không dễ dàng gì để nuốt được. Dù việc cho ăn không thuận lợi, bé không chịu ăn hay đồ ăn trào ra khỏi miệng; nhưng mẹ cũng nên nhẹ nhàng và bình tĩnh. Sau khi ăn dặm, mẹ cho bé bú ti hoặc uống sữa nếu con muốn.
Sau 1 tháng, mẹ tăng lên 1 ngày với 2 bữa ăn vì lượng bé ăn lúc này đã tăng lên. Mẹ có thể tập cho bé ăn dặm thêm các thực phẩm có protein như đậu hay cá trắng.
2.2 Giai đoạn ăn dặm 2: Từ 7 đến 9 tháng
Ở độ tuổi này, bé có thể di chuyển lưỡi, đẩy thức ăn vào sâu và nuốt tốt. Vì vậy, mẹ lưu ý:
- Số bữa ăn trong ngày: 2 đến 3 bữa.
- Mở rộng sự đa dạng trong bữa ăn bằng cách bao gồm các loại thực phẩm như thịt, gà, cá, cơm, mì ống và pho mát đã được nấu chín kỹ.
- Tập ăn dặm cho bé để có cử động nhai bằng cách cho bé ăn thức ăn lợn cợn và tăng dần độ to của miếng thức ăn. Mẹ tuyệt đối không được đút liên tục vào miệng bé và đưa thìa sâu vào trong vì có thể làm cho bé bị nghẹn.
- Đan xen làm những bữa phụ với các món có kích cỡ bằng ngón tay (finger food) như táo, lê, bánh mì, pho-mát và cho bé tự do bốc. Vào thời điểm 8 tháng tuổi bé sẽ cần được phát triển vận động tinh trong bữa ăn thông qua hành vi bốc thức ăn bằng ngón cái và ngón trỏ.
Với giai đoạn ăn dặm này của bé, mẹ đừng quên các nguyên tắc cũ:
- Chỉ nên giới thiệu 1 món mới trong mỗi lần ăn.
- Bé có thể ăn các loại củ như khoai lang, khoai tây.
- Để làm loãng thức ăn, nên sử dụng sữa mẹ hoặc sữa công thức.
- Ngũ cốc bé có thể ăn trong giai đoạn này: Gạo, gạo lứt, yến mạch, bắp…
- Các loại rau thích hợp cho bé: Đậu, cà rốt, bí đỏ, cà chua, súp lơ, bí ngòi, rau mùi…
- Khi bé bước sang tháng thứ 7, mẹ có thể bổ sung vào bữa ăn của bé các loại thịt: Thịt bò, thịt cừu, thịt gà.
2.3 Giai đoạn ăn dặm 3: Từ 8 đến 10 tháng
Đến thời điểm này, bé cũng có thể làm quen với các kết cấu thức ăn đặc, lợn cợn; mẹ không cần nghiền thực phẩm quá nhuyễn nữa.
Theo đó, mẹ cần lưu ý:
- Số bữa ăn trong ngày: 2 đến 3 bữa.
- Cho bé làm quen với các loại thức ăn mới: Cá và trứng. Mẹ nhớ theo dõi con có bị dị ứng không nhé.
- Kết hợp 2 món khác nhau khi tập cho bé ăn dặm. Tuy nhiên, luôn kết hợp 2 món mà bé đã từng ăn và không bị dị ứng, mẹ nhé.
- Trao đổi thêm với bác sĩ nếu bé xuất hiện những triệu chứng dị ứng như ngứa, nổi mẩn đỏ, mắt sưng và chảy nước mắt…
Bé chấp nhận các loại thực phẩm chưa quen thuộc lắm trước đây như thịt bò, súp lơ… cũng là một dấu hiệu đáng để mẹ vui mừng.
2.4 Giai đọan ăn dặm 4: Từ 10 đến 12 tháng
Khi bé ở giai đoạn này, con có thể ăn lên đến ngày 3 bữa. Đặc trưng của giai đoạn này là bé có nhu cầu tự ăn. Nếu để đồ ăn trước mặt, bé sẽ bốc và đưa vào miệng. Hành động bốc đồ ăn của bé thể hiện sự tò mò về hình dáng thức ăn và các cảm giác của ngón tay.
Với giai đoạn ăn dặm này của bé, mẹ lưu ý các vấn đề sau:
- Số bữa ăn trong ngày: 2 đến 3 bữa kèm theo 1 đến 2 bữa phụ.
- Rau cho bé: Bé có thể ăn hầu hết các loại rau ở giai đoạn 1 tuổi.
- Trái cây bé có thể ăn ở tuổi này: Đào, kiwi, dâu, cam, cherries, sơ-ri, bưởi, nho… Những loại thực phẩm có tính a-xít như cam, chanh nên được giới thiệu cho bé nhưng không cần nóng vội.
- Tiếp tục theo dõi phản ứng dị ứng thực phẩm mỗi khi giới thiệu cho con một loại thực phẩm mới.
- Sử dụng các thực phẩm khuyến khích việc cắn, nhai và khám phá bao gồm cơm nắm nhỏ, bánh mì kẹp có kích cỡ bằng ngón tay, rau củ hấp và các miếng thịt dài đã được nấu chín kỹ.
Bí quyết để tập ăn dặm trong các giai đoạn của bé là: Cho bé quan sát mẹ nhai; Cho bé tham gia bữa ăn cùng gia đình; Chia cho bé thức ăn cùng với người lớn.
3. Lưu ý khi tập ăn thô trong các giai đoạn ăn dặm của bé
3.1 Cân bằng giữa bú sữa và ăn dặm
Trước bữa ăn dặm, bé có thể đòi bú mẹ, có thể là vì bé quá đói. Nhưng mẹ chỉ nên cho bé bú một chút thôi, khi bé bình tĩnh lại thì mẹ cho bé ăn dặm. Mẹ cũng nên đẩy thời gian ăn sớm hơn trong những bữa sau và luôn cho con ăn đúng giờ.
Đối với sữa, mẹ không nên ép bé uống quá nhiều mà nên dựa theo nhu cầu và lượng sữa của con. Nguyên tắc chung của giai đoạn này là tập cho bé ăn dặm; làm quen với thức ăn là chính. Vì vậy mẹ nên điều chỉnh lượng bú sữa để bé có nhu cầu muốn ăn thức ăn thô.
>> Tham khảo: Lịch sinh hoạt của bé 6 tháng chuẩn khoa học
3.2 Các loại thực phẩm cần tránh khi tập cho bé ăn dặm
Trong các giai đoạn ăn dặm của bé, mẹ tuyệt đối không cho bé ăn thực phẩm dưới đây:
- Mật ong.
- Các loại hải sản có vỏ như sò, ốc.
- Sữa bò tươi hoặc sữa thanh trùng, tiệt trùng.
3.3 Chọn dụng cụ tập cho bé ăn dặm lần đầu tiên
Khi bắt đầu các giai đoạn tập ăn dặm của bé; các mẹ thường lúng túng không biết chọn dụng cụ nào để tập cho bé ăn dặm hiệu quả. Nếu cũng đang phân vân chưa biết chọn dụng cụ cho bé ăn thế nào, mẹ hãy tìm hiểu thông tin dưới đây.
- Ghế cao: chọn loại ghế được thiết kế một cách an toàn và cố định, có thể giữ bé ở tư thế lưng thẳng để bé có thể nuốt thức ăn đúng cách. Ghế ăn dặm còn giúp bé ăn tập trung hơn.
- Cốc uống nước: khuyến khích bé uống nước từ cốc trong bữa ăn thay vì bú bình. Những loại cốc không có van có thể giúp bé học cách nhâm nhi đồ uống và tốt hơn cho sự phát triển răng của con.
- Thìa ăn dặm: thìa nên mềm, có thể làm bằng silicon hoặc nhựa an toàn, để không tác động vào nướu của bé.
- Nồi chảo: sắm thêm một nồi nhỏ và chảo nhỏ có nắp dùng nấu món ăn dặm cho bé; phù hợp để tiện chế biến lượng thức ăn ít của bé.
3.4 Cách giúp bé ăn dặm dễ dàng hơn trong các giai đoạn
Bí quyết để giúp bé ăn tốt là để bé hơi nghiêng về phía sau một chút; dùng thìa chạm vào môi dưới của con và rút muỗng ra sau khi con ngậm miệng lại. Mẹ chỉ nên cho bé ăn từng loại thức ăn một. Sau đó, mẹ vừa quan sát tình trạng của bé vừa tăng dần số lượng lên.
Hy vọng bài viết trên đây sẽ là cẩm nang hữu ích giúp mẹ hiểu hơn về các bước tập cho bé ăn dặm để ăn dặm; cũng như thông tin về các giai đoạn ăn dặm của bé để quá trình này “không còn là cuộc chiến” nữa.